An-Tiêm Mai Lý Cang (Paris)
Hiện nay, khoảng cách không gian trong quả địa cầu mỗi ngày
đã bị thu hẹp lại do sự văn minh tiến bộ vượt bực của con người. Ngoài những
phương tiện di chuyển tối tân mau lẹ giữa các vùng địa lý, tin tức liên lạc viễn
thông cực nhanh, thì về nhu cầu xê dịch của con người cũng không còn bị đóng
khung ở riêng trong giới hạn của bất cứ một quốc gia nào. Do vậy, sự kiện dưới
mọi hình thức về sự có mặt của các những người nước ngoài trên lãnh thổ của một
quốc gia nào đó, dù nhiều dù ít thì tự nó cũng đã nói lên được về mối tương
quan trong môi trường giao lưu hòa hợp sống còn của hết thảy mọi màu da, chủng
tộc. Trường hợp của nước Việt-Nam ta cũng vậy, sau nhiều biến cố về lịch sử
hàng thế kỷ đã trôi qua, thì bây giờ nước Việt-Nam đã có được một cộng đồng người
Việt-Nam ở nước ngoài hiện đang sinh sống ở rải rác khắp nơi trên toàn thế giới.
Trải qua bao thế hệ của cha ông tha phương sinh sống rời rạc ở khác nhau vùng địa
lý, người Việt-Nam ở nước ngoài bây giờ thực sự đã có đầy đủ phương tiện để tìm
đến lại với nhau, để kết thành một mảng cộng đồng thuần nhất, để cùng nhau sinh
hoạt tương tế, tương thân, duy trì bàn sắc văn hóa dân tộc, cá tính của giống
nòi.
Tuy nhiên, hướng về tổ quốc núi sông yêu dấu trong tim của một
con người từng có ý thức trăn trở thiết tha đến vận mệnh tương lai của quốc gia
dân tộc ở xa tận quê hương, là cả một đề tài thời sự nhạy cảm khái quát đã nói
đến trách nhiệm và bổn phận của hầu hết kiều bào, và không phân chia từng thành
phần địa vị cá nhân trong tập thể người Việt-Nam hiện đang sinh sống ở nước
ngoài. Do vậy, tinh thần cộng đồng dân tộc và tình yêu quê hương của mỗi con
người xa xứ bây giờ đều có những suy tư thầm kín khác nhau. Tất cả, đều muốn cất
lên tiếng nói trọn lời niềm tâm huyết, trước hết là để nhằm mục đích đóng góp hữu
hiệu vào trong mọi sinh hoạt của cộng đồng mình. Tuy nhiên, vì do những nguyên
nhân phức tạp và yếu tố không gian cách trở cho nên mọi ý kiến tương quan đồng
thuận đều chưa đạt được tính khả thi hầu cùng chung ngồi lại với nhau để nối
vòng tay lớn. Dẫu sao, mẫu số chung mà người ta tìm thấy được ở cuối dạng đường
hầm là ánh lửa bừng lên hiện ra hình ảnh quê hương ở tận phương trời xa lắc mà
trong những cơn mê ai ai cũng muốn có cơ may lạc bước quay về.
Chính vì vậy mà nếu từ lâu cộng đồng kiều bào từng quan niệm
về hình ảnh của quê hương ta như là chùm khế ngọt, nơi đây có bóng dáng mẹ già
âu yếm những con thơ, thì người Dân ở trong làng mạc sâu xa lại càng phải được
hầu hết mọi người lưu ý đáng yêu nhiều hơn cả. Vì họ chính là thành phần lực lượng
nông dân, tiêu biểu cho một sức sống xã hội mà từ lâu quốc gia dựa vào để làm nền
tảng. Do vậy, cho dù xưa nay hoàn cảnh không gian quá nỗi vô tình, mà họ luôn
luôn lúc nào cũng được đánh giá coi như là hèn mọn hoặc vô danh. Nhưng trong thực
tế, thì hình ảnh tay lấm chân bùn của họ lúc nào cũng vẫn được coi như là những
móng nền kinh tế ruộng đồng cổ truyền hữu hiệu, cần thiết muôn đời cho sự sinh
tồn đất nước. Chính vì thế mà ngoài bổn phận gắn bó với cộng đồng, kiều bào còn
có thêm nhiều nghĩa vụ phải đóng góp đối với quê hương, cảnh tỉnh tinh thần yêu
nước của mình một cách hết sức thật là đứng đắn, và cũng để cho con tim mình
còn có dịp nói lên những niềm tâm sự thiết tha.
Ngoài ra, từ lâu sống ở nước ngoài thì người ta lại càng có
thêm nhiều phương tiện truyền thông đại chúng rõ ràng để theo dõi những chuyện
thịnh suy về vận dân tuần nước của mỗi quốc gia dân tộc. Và chân mạng của một
người hùng hay của cả đế vương nếu sinh ra đời không đúng lúc, thì chắc chắn sẽ
bị thay đổi vai trò cho kẻ khác hoặc anh minh hơn, hoặc không toàn vẹn hơn. Vậy
thì đối với lịch sử của cộng đồng người Việt-Nam ở nước ngoài hôm nay cũng vậy.
Trước trào lưu chuyển động của một trật tự thế giới trở mình có khả năng lôi cuốn
theo tất cả những cái gì chìm sâu dưới dòng thác đổ, và hoàn cảnh của xã hội
ngay tại nước nhà sau ngày thống nhất cũng vậy. Tất cả đều đã bị ảnh hưởng xáo
trộn then chuyền liên hệ lẫn nhau. Trong quá khứ, Việt-Nam quê hương yêu dấu của
chúng ta là một trong những quốc gia hiếm hoi có định mệnh khắc nghiệt nhất
trong lịch sử thế giới vì nạn ngoại xâm ngàn năm phương Bắc, trăm năm phương
Tây. Và nay, vừa mới thống nhất được nước nhà và hiện đang từng bước làm quen
trên đường hội nhập vào tiến trình giao lưu, hòa mình nhập cuộc vào sân chơi quốc
tế, mở bung nền kinh tế thị trường tranh thương cùng với các đối tác năm châu.
Cùng lúc, với con số kiều bào tự nguyện về thăm lại quê hương càng ngày càng
nhiều. Đó là một nhận xét khách quan bằng sự thật. Và sự kiện quan trọng nầy đã
thúc hối cộng đồng phải lo tìm cách kịp thời chỉnh bị lại mọi tổ chức kết hợp
hoạt động sao cho sớm hoàn tất, và hữu hiệu để đáp ứng nhu cầu trong tình huống
mới. Tuy nhiên, người ta cũng không nên để cho mọi yếu tố thời cơ thuận tiện đó
trở thành có tác dụng tiêu cực mà làm cho ru ngủ cả tập thể cộng đồng. Ngược lại,
muốn tập hợp được sức mạnh của cộng đồng tản mác hôm nay, người ta còn bắt buộc
phải bị trả giá thêm rất nhiều bằng tâm huyết. Trong tinh thần đó, mọi người
hãy cố gắng tìm cách hàn gắn lại mọi đổ vỡ oan cừu và mâu thuẫn, để dành lại thời
gian nỗ lực gồng gánh cho nhau về những bước vấp ngã sẩy chân.
Đặt lại vấn đề định mệnh phát sinh ra lịch sử đen tối làm
cho số phận của cộng đồng bị long đong, chìm lắng vào trong với màu sắc đa dạng
ở từng xã hội địa phương. Khi ấy, người ta chẳng những không có được đủ bản
năng tự vệ mà còn lại phải bị mất thêm đi một tiềm lực quý giá tích trữ lâu
ngày, thì người ta sẽ nghĩ sao về trách nhiệm hôm nay của mỗi cá nhân? Có thể
người ta rất đau lòng một khi nhìn thấy hoàn cảnh khắc nghiệt chi phối đã làm
cho tâm dạ của con người dễ dàng đổi trắng thay đen trước cuộc đời ô trọc, điều
mà con số đông thành phần có ý thức đều có nhiều phản ứng. Xã hội tạm dung nầy,
đối với những ai đồng ý nói như vậy, nếu được các khách trú thừa nhận coi như
là đã có một sự đổi đời chăng, thì đó cũng chỉ là về phần hình thức bên ngoài của
số kiếp thế nhân theo từng giai đoạn của thời gian nổi trôi trong đục.
Chính sức sống ở tâm hồn mới lại là cứu cánh của cuộc đời,
khi người ta có dịp được nhìn qua hình ảnh và ý nghĩa cuộc giọt sương
tan.
Do vậy, người ta có bổn phận phải sớm ý thức tự chế về lòng
ham muốn, và hãy đề cao về sự công bằng để nâng đỡ cho những phần tử mầm non có
thực tài, thiện chí, có ưu thế và thuận duyên trong hoàn cảnh mới. Và sự thành
công của tập thể trong trường hợp nầy cũng vẫn hơn là một sự thành công do một
định mệnh sắp đặt, vì nhờ vào yếu tố bên ngoài. Ngược lại, nếu còn có những
quan niệm vô tình mang cặp kính màu nhìn trời đất sinh voi sinh cỏ, thì vị trí
của cộng đồng người Việt-Nam ở nước ngoài bây giờ cũng như ở mai sau sẽ rất vô
cùng rời rạc, mong manh. Và tổ quốc thân yêu của chúng ta từ ở phương xa cũng sẽ
rất đau buồn, khi nhìn thấy còn có những đứa con của dân tộc đang đứng bên lề lịch
sử nước nhà!
Do vậy, để cho có một cái nhìn cụ thể công bằng hơn trong
quan niệm về địa vị nhân sinh trong xã hội, mà cây thước đo lường giá trị phẩm
cách của con người là qua tư cách của mỗi cá nhân không phân biệt tuổi đời. Vì
thế mà người ta hãy can đảm nhìn thẳng vào tấm gương chiếu hậu của đời mình, và
nhất là về hình ảnh của nề nếp sinh hoạt con em mình suốt theo chiều dài hành
trình cuộc sống, cho dù là khi chúng đang còn ngồi trong ghế nhà trường hay đã
ra đời làm việc. Ngoài trừ số lẻ loi, còn lại phần đông chúng rất khó gặt hái
được những gì quan trọng hơn trước những xã hội phồn hoa, có thừa khả năng cuối
lôi tất cả cùng chạy theo những mốt sống theo nhu cầu đương đại từng ngày, từng
buổi. Sự kiện nầy xảy ra là một lẽ tất nhiên thôi, và mặc dù cộng đồng chúng ta
hôm nay tuy có thua kém vật chất bạc tiền, địa vị giàu sang đối với người dân bản
địa, nhưng nhất định cộng đồng của chúng ta sẽ không thua họ về phương diện đạo
nghĩa, tình thương, vốn là những đức tính ưu việt luôn có sẵn ở trong tâm hồn của
dân ta. Do vậy, nếu biết khai thác các khả năng sở trường sẵn có, thì mỗi thành
viên trong cộng đồng phải cố gắng thực tập yêu thương, đoàn kết lại với nhau để
hoàn trả hay vứt thải đi những tàn tích phong hóa, ý hệ không thích hợp vốn
không phải là sản phẩm của ông cha mình. Và người ta cũng còn phải biết cách cố
gắng hành sử tương giao tế nhị làm sao, đừng để cho còn có những ánh mắt tủi hận,
u buồn bên cạnh những tràng cười khiếm nhã, kiêu căng, ngạo nghễ. Hơn thế nữa,
chuyện thời sự gắn bó bây giờ là việc tranh thương mở đường đi tìm đối tác, và
từ lâu ở trong cuộc sống ngoài đời thì người ta cũng đã thực sự bắt tay trao đổi
lợi nhuận cùng nhau. Còn cộng đồng bé nhỏ nầy, liệu người ta cần phải có thêm
những yếu tố thời gian thôi thúc con tim để đừng trễ hẹn.
Bây giờ chuyện trước mắt là tình trạng mà người ta đang nghĩ
thế nào, về cuộc sống trên đất khách quê người. Có mấy ai bằng lòng, và có mấy
ai không bằng lòng về cuộc sống hằng ngày của mình? Ở đây có giá trị tự do, dân
chủ, bình đẳng, nhưng về giá trị đồng đẳng thì lại vẫn còn là một ẩn số phải
tùy thuộc vấn đề. Do vậy, người ta thành thật mang ơn chính phủ và nhân dân các
quốc gia giàu có, vì nhu cầu cần đến bàn tay lao động, cho nên đã mở cửa tiếp
đón những người di dân lao động đến tìm việc mưu sinh. Nhưng không vì thế mà
người ta không biết phẫn nộ, đau buồn trước những hành vi kỳ thị chủng tộc trắng
trợn của những những phần tử địa phương chủ trương cực đoan luôn luôn gieo tai
họa, và thường xuyên khủng bố tinh thần các di dân. Bên cạnh đó, người ta lại
cũng không quên còn có cả thêm những chủ nhân ông kiểu mới lợi dụng mướn rẻ
nhân công ở các nước nghèo để mà bóc lột trá hình. Và mặc dù không bao giờ người
ta có ý định vô lý, là khi đang sinh sống làm ăn ở xứ người mà còn muốn đòi hỏi
phải có thêm một sự giá trị đồng đẳng về chủng tộc, nhưng thật tình người ta
cũng không muốn mình tiếp tục phải bị trả giá cho mọi sự đau khổ tinh thần.
Chính sự giày vò, ray rức nầy mà từ lâu đã khiến cho nhiều thành viên kiều bào
phải vướng mang chứng bệnh kém lần trí thông minh, sáng suốt. Tuy nhiên, có điều
đáng nói ở đây là đã từng có những nạn nhân không may như vậy nhưng họ cũng
chưa có đủ yếu tố thời gian để mà tìm về lại với mái ấm cộng đồng. Người ta ước
ao rằng, rồi cũng sẽ có một ngày nào họ được bình tâm trước hình ảnh ý nghĩa của
đời người, và lúc đó, chắc chắn sẽ không còn gì có thể ngăn cản được ý muốn tìm
nhau để cùng trao đổi tâm tư, tình cảm đồng hương.
Trong tinh thần dân tộc đó, mọi người sẽ có cơ hội vui vẻ,
hàn huyên, để cùng nhau ôn lại hầu hết những chuyện xưa tích cũ. Và tác phong,
tư cách của con người trong tình huống mới nầy chính lại là những cái cắm mốc
khởi điểm cho những sự liên hệ thân hữu lâu dài, hay ngắn hạn. Vì vậy, mà đối với
những tâm hồn phục thiện, thì trái tim cởi mở của họ lúc nào cũng chỉ biết lắng
nghe theo lời nói có ý nghĩa của những kẻ nhún nhường. Và như vậy, nếu những ai
vô tình khinh suất về tác phong, tư cách của mình thì vô hình trung sẽ bị mang
lại nhiều hậu quả là đánh mất đi lòng thương mến của bạn hữu đồng hương. Nhưng
chúng ta nên trở về với những nguyên nhân đầu mối, đã vô tình gây nên định mệnh
cho sự hình thành của mảng cộng đồng người Việt-Nam ở nước ngoài. Và người ta
luôn luôn lúc nào cũng muốn tìm nhiều dịp, để làm sáng tỏ thêm những điều khúc
mắc có liên quan về lịch sử của cộng đồng mình. Do vậy, hiện nay có mấy vấn đề
chi tiết siêu quan trọng vẫn còn có tính cách thời sự, cần được đào sâu dưới
dòng lịch sử để thử nêu lên đặt thành nghi vấn:
Đặt vấn đề, nếu các quốc gia có dính líu đến chiến cuộc
Đông-Dương biết tôn trọng triệt để và áp dụng thi hành nghiêm chỉnh những hiệp
định trên bàn hội nghị?
Đặt vấn đề, nếu các nhược tiểu không biết kiên trì đấu tranh
ôn hòa, bất bạo động cũng như làm cách mạng giải phóng dân tộc, thì liệu khi ngồi
khoanh tay mà có thể giành lại được tự do, độc lập cho chủ quyền quốc
gia?
Dĩ nhiên, tiền đề trăn trở đó sẽ không làm cho người ta cứ
ngồi ngó mãi ở ngược dòng lịch sử. Trái lại, sự trưng bày không muộn màng nầy
ra là chỉ để nhằm vào mục đích chí công vô tư, để giúp cho hầu hết mọi người
cùng nhau am hiểu tỏ tường về trường hợp nguồn gốc điển hình của một phó sản
chiến tranh. Chính vì vậy mà nếu yêu mến cộng đồng, thì người ta chớ nên đứng ở
bên lề tập thể. Hãy đến với nhau, thành thật lẫn nhau. Và nên dành tình cảm cho
nhau nơi góc nhỏ ở tâm hồn như để làm lại cuộc đời trên đường xa xứ lạ cho tình
bạn trong trắng được dịp nảy sinh, cho thế hệ kế thừa sẵn có được môi trường tốt
để sớm biết ý thức về tình dân tộc sau nầy. Hãy bỏ đi những tánh xấu đã hấp thụ
do hoàn cảnh xã hội gây ra, đừng nhìn nhau cay đắng bằng cặp mắt vùng miền. Hãy
tập thứ tha cho tất cả, vì đồng bào mình là một trong những dân tộc trên thế giới
đã chịu đựng đau khổ quá nhiều về bao nỗi bất hạnh triền miên.
Trong hiện tại, đối với những con người muốn có điều kiện
thuận duyên để sinh hoạt về lãnh vực văn hóa, xã hội thì vai trò trách nhiệm của
họ thật là nặng nề. Bởi vậy, một ý nghĩ hiểu lầm, một phút giây chểnh mảng là
có thể bị lôi cuốn theo cả một hệ thống tâm tư đi vào con đường phá sản, băng
hoại nhiệt tình vì sức mạnh của cộng đồng nầy vốn đã mong manh. Ngay cả với người
dày kinh nghiệm, thì họ cũng phải luôn luôn cảnh giác, rút tỉa bài học qua những
tấm gương thất bại của kẻ khác để cố tránh được mọi sai lầm có thể xảy đến cho
mình. Nói chung, trong tập thể cộng đồng người Việt-Nam ở nước ngoài của chúng
ta hôm nay cũng vậy. Muốn ra công đóng góp xây dựng tương lai, thì ngay bây giờ
chúng ta phải lo chỉnh bị lại hàng ngũ hầu kịp thời cứu vãn những nguy cơ có thể
sẽ bị rạn nứt, hao mòn. Trong tinh thần đó, chúng ta phải thành tâm bỏ hẳn mọi
quan niệm độc quyền chân lý để dung hòa những tinh hoa ý kiến của cá nhân đã được
sự ủng hộ hưởng ứng của con số đông người. Chúng ta nên nghĩ đến những ý nghĩa
của sự nghiệp tự nguyện hi sinh phục vụ phúc lợi xã hội cộng đồng, để cố gắng bảo
vệ cộng đồng hơn là vì quyền lợi của riêng tư. Vả chăng, hiện nay hoàn cảnh làm
người của kiều bào chúng ta mà đa phần đang bị bao quanh bởi một thứ hình thức
tập quán địa phương thực tiễn trong tinh thần không có kẻ thù muôn thuở, không
có bạn cũ muôn đời, và chúng ta nên coi đó như là những lời cảnh báo rõ ràng để
tùy nghi thích ứng vào môi trường không gian xã hội hầu giữ riêng được bản sắc
của mình. Hơn thế nữa, ngày nào mà bản sắc của cộng đồng người Việt-Nam ở nước
ngoài chưa phải là một thực thể duy nhất, thì tức là ngày đó niềm tin của nhân
dân ở trong nước sẽ không thể nào trao hết cho chúng ta một cách trọn vẹn được.
Nhưng dầu sao, xuất phát từ ở điểm khởi hành bằng con số
"O" cho đến ngày hôm nay được kết tinh hành số lượng. Điều đó, chứng
tỏ cộng đồng người Việt-Nam ở nước ngoài quả thật là một bộ phận thực thể lớn mạnh
có tầm vóc, có đầy đủ tư cách chứng nhân cho sắc áo màu cờ dân tộc trên những
quốc gia trong tinh cầu.
Và phần thưởng xứng đáng của cộng đồng người VN ở nước ngoài
trong tương lai, sẽ là khi nhìn thấy tấm lòng mãi mãi vẫn còn mong nhớ nước non
ngàn dặm ở phía bên kia nửa phần trái đất…*
