NGHIỆP VÀ DUYÊN

David Michie

Nghiệp quả là một đề tài mang tính thách đố, bởi nó làm đảo lộn tư tưởng cho rằng tất cả niềm vui và nỗi tuyệt vọng của chúng ta nảy sinh từ những gì đang xảy ra chung quanh chúng ta. Nhưng trên hết, nó là một tâm lý học mang lại sự tự tin hơn là thứ tâm lý học mà hầu hết chúng ta đều đang mặc nhiên chấp nhận, bởi vì nó mang đến cho chúng ta cơ hội chuyển hóa toàn bộ kinh nghiệm của thực tại.

Tuy nhiên, một trong những điều mới mẻ của Phật giáo là sự nhấn mạnh rằng bạn chỉ nên đón nhận những pháp môn có lợi ích cho chính bạn. nếu có những khía cạnh nào đó không hữu ích, đơn giản là bạn hãy cứ tạm gác nó qua một bên, và bạn luôn luôn có thể quay trở lại với nó sau này. Bạn sẽ không bị đọa đày dưới địa ngục vì đã không tin vào nghiệp quả, hoặc chuyện tin tưởng cũng sẽ chẳng bảo đảm cho bạn một chỗ trong cõi cực lạc - tương tự như vậy đối với mọi điều khác trong Phật giáo. Chính những gì bạn LÀM mới là đáng kể chứ không phải những gì bạn NÓI rằng mình tin tưởng.

Đến lúc này, bạn có thể tự hỏi chính xác thì nghiệp quả có nghĩa là gì. Chúng ta có thể ngưỡng mộ những người chuyên cần tạo ra nghiệp cho sự thành công. Nhưng nếu sự quyết tâm hay sự cần cù không thôi rõ ràng vẫn chưa đủ để đảm bảo điều đó, vậy thì còn cái gì nữa?
Tại sao những khu phố sang trong nhất tại các thành phố trên thế giới lại không phải lúc nào cũng là nơi sinh sống của những công dân nhẫn nại, từ tâm và đạo đức nhất của chúng ta? 

NGHIỆP VÀ DUYÊN

Người ta gieo cái gì thì sẽ gặt cái đó

(Thư của Thánh Paul gửi dân chúng Galatia)

Qủa thât điều đó có nghĩa là Thánh Paul, và Đức Phật trước ông, đều sử dụng cùng một ẩn dụ về việc gieo hạt khi nói về tương lai. Thật là một ẩn dụ hay, không chỉ vì sự liên tưởng trực tiếp giữa nhân và quả, mà còn vì các hàm ý khác nữa có góp phần. Nhà Phật gọi những yếu tố khác nữa này là DUYÊN.

Để hạt giống nảy mầm và lớn lên thành cây mạnh khỏe, nó cần có đất, độ ẩm và ánh nắng. Tương tự, nghiệp cần có những điều kiện thích hợp đủ cho nó chín muồi. Một điều quá sức hiển nhiên, vậy mà chúng ta lại có khuynh hướng lẫn lộn giữa hạt giống và các điều kiện. Trong cuộc mưu cầu tái sắp xếp ngoại cảnh cuộc sống, chúng ta khá giống những nông dân chi thật nhiều tiền vào việc làm đất hay phân bón, xây các hệ thống tưới tiêu hiện đại, và chờ mong một vụ mùa tươi tốt mặc dù chẳng gieo một hạt giống nào.

Theo suy nghĩ thường tình, thành công là sản phẩm của sự cần cù, của sự sẵn sàng chấp nhận sự mạo hiểm cùng những cân nhắc khác nữa. Nhưng có lẽ tất cả chúng ta đều biết câu chuyện của những người đã theo đúng công thức đó, đã làm đủ mọi điều, và những cuộc phiêu lưu của họ không kết thúc trong giàu sang mà toàn là thất bại. 

Tại sao? Bởi vì cho dù toàn bộ điều kiện có thể đủ hết, nhưng lại không có sẵn hạt giống nghiệp quả, do đó, sự thành công chẳng bao giờ có khả năng xảy ra.

Giống như chỉ có điều kiện không thôi thì sẽ không thể nào mang lại kết quả tích cực, hạt giống mà không có những điều kiện thích hợp thì cũng sẽ như vậy.

Hạt giống cộng với điều kiện là cách tiếp cận chúng ta cần phải có khi tìm kiếm nghiệp quả. Đó là cách tiếp cận được nhiều người đồng tình, trên bình diện lý trí lẫn trực giác.