Atul Gawande*
Một trung tâm y tế cộng
đồng ở quảng trường Kenmore tại Boston đã liên kết với bệnh viện tôi đang làm
việc. Từ "trung tâm y tế" nghe có vẻ nhỏ bé, nhưng thực tế lại hoàn
toàn khác. Trung tâm có tên là Harvard Vanguard, được thành lập từ 1969 với mục
tiêu cung cấp đủ các loại dịch vụ điều trị ngoại trú cho bất kỳ bệnh nhân nào
có nhu cầu. Những người thành lập trung tâm đã cố gắng làm việc theo tôn chỉ
đó, tuy vậy, việc thực hiện lại không đơn giản. Trước những tiến bộ không ngừng
của y học và nhu cầu của xã hội, Harvard Vanguard đã xây thêm 20 cơ sở và tuyển thêm 600 bác sĩ, 1000 chuyên viên ý
tế để đãm nhiện 59 lĩnh vực chuyên môn, trong đó có nhiều lĩnh vực chỉ mới được
thành lập sau này.
Khối lượng công việc
đồ sộ khiến chúng tôi phải phân công nhiệm vụ theo từng mảng chuyên môn để xử
lý. Nhưng chúng tôi vẫn luôn bị quá tải. Lấy ví dụ từ một ca trực của tôi ở
phòng phẫu thuật tổng quát. Đầu tiên, khoa sản yêu cầu tôi đến khám cho một phụ
nữ 25 tuổi đang bị đau bụng dữ dội vùng hố chậu phải, có kèm dấu hiệu sốt và buồn
nôn. Đây là triệu chứng điển hình của viêm ruột thừa , nhưng cô ta lại df9ang
mang thai và việc chụp CT kiểm tra sẽ gây nguy hiểm cho thai nhi. Rồi một bác
sĩ chuyên về ung thư phụ khoa gọi tôi đến phòng mổ. Có một bệnh nhân vừa mới cắt
bỏ khối u buồng trứng nhưng bác sĩ phát hiện khối u này là di căn từ ung thư
tuyến tụy, và họ muốn tôi kiểm tra tuyến tụy của bệnh nhân để quyết định xem có
nên làm sinh thiết hay không. Một bác sĩ ở bệnh viện gần đó gọi điện thoại yêu
cầu chúng tôi tiếp nhận một bệnh nhân ung thư và chuyển vào khu săn sóc đặc biệt
vì khối u đã phát triển làm nghẽn thận, ruột và gây xuất huyết ồ ạt. Ca bệnh tiếp
theo là một người đàn ông 61 tuổi bị viêm ruột kết mà bệnh tình lại ngày một xấu
đi dù đã dùng kháng sinh ba ngày liền. Mặc dù trước đó, bác sĩ đã từ chối phẫu
thuật cho ông vì ông đang mắc bệnh viêm phổi nặng, nhưng với tình hình này thì
có lẽ phẫu thuật là biện pháp duy nhất. Lại thêm một trường hợp khác, một ông bệnh
nhân tiểu đường 52 tuổi, bệnh động mạch vành, huyết áp cao, suy thận mạn tính,
béo phì, đột quỵ và giờ đây lại bị thoát vị bẹn. Tiếp đến là ca bệnh của một phụ
nữ trẻ bị áp xe trực tràng và cần phải được mổ ngay.
Các bạn thấy không,
chỉ trong một ca trực mà tôi có đến sáu bệnh nhân với những thể loại bệnh không
giống nhau và kèm theo đó còn 26 chẩn đoán khác nữa. Khi đương đầu với các tình
huống phức tạp như vậy, bất kỳ ai cũng sẽ tin rằng chẳng một công việc nào phức
tạp hơn thế. Nhưng không p[hải chỉ mình tôi mà hầu như ai trong ngành này cũng
vậy cả. Tôi đã hỏi những người làm ở bộ phận lưu trữ hồ sơ bệnh án tại Harvard
Vanguard xem trung bình một năm, mỗi bác sĩ phải xử lý bao nhiêu loại bệnh tật
khác nhau. Và câu trả lời khiến tôi thật sự kinh ngạc: khoảng 250. Đó là chưa kể
bệnh nhân còn gập thêm khoảng 900 vấn đề sức khỏe khác cũng cần phải quan tâm.
Và trung bình mỗi bác sĩ kê toa khoảng 300 loại thuốc, yêu cầu hơn 100 loại xét
nghiệm khác nhau, đồng thời thực hiện khoảng 40 quy trình khám chữa bệnh , từ
tiêm ngừa cho đến phẫu thuật chỉnh hình.
Trên thực tế, các số
liệu ghi lại công việc hàng ngày tại bệnh viện cũng chưa thể thống kê hết mọi
căn bệnh. Một trong những chẩn đoán mà các bác sĩ thường ghi chú là "Bệnh
Khác". Khi bạn quá bận rộn, còn bệnh nhân thì đang sốt ruột chờ đến lượt
khám, bạn có thể không đủ thời gian để nhập dữ liệu để có được kết quả chẩn
đoán chính xác. Nhưng ngay cả lúc bạn có thời gian thì đôi khi bạn cũng vẫn
không tìm thấy dữ liệu nào trong hệ thống máy tính liên quan đến căn bệnh mà bệnh
nhân của bạn đang mắc phải.
Trong những năm gần
đây, phần mềm lưu trữ tại các bệnh viện ở Mỹ đã không thể ghi lại tất cả các loại
bệnh được phát hiện và phân loại. Có lần tôi khám cho một bệnh nhân bị u thần
kinh ganglioneuroblastoma (loại u hiếm gặp ở tuyến thượng thận) và một người
khác mắc bệnh di truyền (hội chứng Li-Fraumeni) khiến cho tất cả các bộ phận
trong cơ thể đều hình thành u ác tính. Cả hai loại bệnh này đều không cò trong
phần mềm lưu trữ. Và lúc ấy tôi chỉ biết ghi chú là "Bệnh Khác". Hầu
như mỗi tuần, các nhà khoa học lại cập nhật những phát hiện mới về bệnh di truyền,
các kiểu biến chứng của bệnh ung thư và cách thức chẩn đoán, chưa kể đến nhiều
phương pháp điều trị mới. Những dẫn chứng trên cho thấy tính chất công việc của
ngành y ngày càng phức tạp, đến mức máy tính cũng không theo kịp.
Tuy nhiên, không chỉ
có khối lượng và quy mô kiến thức khiến cho y học trở nên phức tạp, mà ngay cả
việc áp dụng chúng vào thực tế cũng khá rắc rối. Thực tế cho thấy nhiệm vụ của
các nhân viên y tế tại bệnh viện là vô cùng khó khăn. Công việc tại những khoa
như săn sóc đặc biệt là mộ ví dụ điển hình.
Thuật ngữ "săn
sóc đặc biệt" nghe có vẻ khó hiểu. Nhiều chuyên gia trong ngành thích sử dụng
cụm từ "cấp cứu", nhưng cách gọi đó vẫn chưa chính xác. Thuật ngữ
"hỗ trợ sự sống" nghe gần gũi hơn nhưng lại không mấy liên quan đến
lĩnh vực y tế. Trong cuộc sống hàng ngày, con người có thể gặp phải những mối
nguy hiểm đáng sợ như tai nạn, bỏng, đứt động mạch chủ, vỡ ruột kết, đau tim dồn
dập, bệnh truyền nhiễm hoành hành ... Nếu ngày trước, những ai mắc những bệnh
này đều không qua khỏi thì giờ đây, việc cứu sống họ đã dễ dàng hơn. Đó là nhờ
vào sự hỗ trợ đắc lực của những trang thiết bị y tế hiện đại ở các khu săn sóc
đặc biệt. Điển hình là sự phát triển các công nghệ tiên tiến như máy thở hay ống
mở khí quản khi bị suy hô hấp, máy thông động mạch chủ bằng phương pháp bơm
bong bóng khi tim ngừng đập, máy thẩm tách máu trong trường hợp thận ngưng hoạt
động ... Nếu bạn hôn mê và không thể ăn, bác sĩ sẽ dùng một ống thông bằng
silicon để đưa thực phẩm được pha chế theo công thức vào thẳng dạ dày hay ruột
của bạn. Và nếu ruột của bạn cũng bị tổn thương nặng, các loại dung dịch a xít
amin, a xít béo và đường glucose sẽ được truyền thẳng vào mạch máu.
Số liệu báo cáo cho
thấy chỉ trong một ngày trên toàn nước Mỹ đã có đến 90.000 người được đưa vào
các khu săn sóc đặc biệt (ICU - Intensive Care Unit). Trong một năm, con số này
ước tính lên đến năm triệu và phần lớn trong chúng ta cũng đã hoặc sẽ một lần ở
trong đó. Hàng loạt thành quả của y học hiện đại phụ thuộc vào hệ thống dịch vụ
mà các khu ICU cung cấp, chẳng hạn như chăm sóc trẻ sinh non; chăm sóc nạn nhân
bị thương, đột quỵ và đau tim; chăm sóc bệnh nhân phẫu thuật não, tim, phổi hay
các mạch máu chính. Năm mươi năm trước có rất ít các khu ICU, nhưng giờ đây, bất
cứ khi nào ghé thăm bệnh viện nơi tôi làm việc, bạn sẽ nhận ra rằng luôn có khoảng
155 trong tổng số 700 bệnh nhân của bệnh viện đang được điều trị tại khu săn
sóc đặc biệt. Tính trung bình, mỗi bệnh nhân ở đó 4 ngày và khả năng sống sót
khoảng 86%. Nếu bạn đang gặp nguy hiểm đến tính mạng, nhưng được tiếp nhận vào
khoa ICU và sau đó được các nhân viên y tế gắn máy thở vào người với đủ các thứ
ống xung quanh, thì bạn có thể hy vọng. Nhưng đó cũng là những ngày mà cuộc sống
của bạn mong manh nhất.
* Chú thích: tác giả Atul Gawande là bác sĩ phẫu thuật nội
tiết và tổng quát ở Boston. Ông còn là cộng tác viên của tờ The New Yorker và
là giảng viên trường y thuộc đại học Harvard, ngoài ra, ông còn điều hành
chương trình "Phẫu thuật an toàn" của tổ chức Y tế Thế giới. Năm 2006
ông đoạt giải thưởng MacArthur Fellowship, một trong những giải thưởng cao quý
nhất trong các ngành khoa học, xã hội, nhân văn, nghệ thuật.
Nguồn: The Checklist
Manifesto - tên bài do blog tự đặt
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét