VÀM

Vương Hồng Sển

Vàm Cỏ Tây

Tại Sốc Trăng quê tôi, có chợ Đại Ngãi, xưa gọi chợ Vàm Tấn, là đầu mối con đường Cái Quan, bắt từ chợ Sốc Tra8ngh chạy ra đây trên xe ngựa chờ giấy tờ từ trát gọi "xe tờ", đến Vàm Tấn sang xuống thuyền đưa ra Huế hoặc lên Nam Vang hoặc Hà Tiên Cần Vọt. Có ai dè Vàm Tấn là Việt hóa hai chữ Thổ "Péam Senn". Péam đổi ra Vàm, còn Senn đổi ra Tấn.

Ngày xưa đời ông Cao Hoàng tẩu quốc chớ không lâu, miền Lục tình Nam Kỳ còn để lại rất nhiều Vàm, tỷ như:

- Vàm Tượng, thuộc Biên Hòa, do voi tượng cày thành vũng thành vàm.

- Vàm Nao, vì đi ngang qua đây, thấy sông sâu nước chảy, ai cũng nao nao tấm lòng.

- Vàm Tấn, đã nói rồi, nay còn di tích Phật đá gãy đầu rải rác nhiều nơi, dân bản xứ gom lại đặt vào miếu thờ gọi ông tà á-rặc.

- Vàm Cỏ, chia ra Vàm Cỏ Đông và Vàm Cỏ Tây, đọc tréo mồm tréo miệng , nên Tây viết ra Vai-co và phân ra Vai-co oriental, Vai-co occidental, nghe Tây quá cỡ và làm điếc con ráy và lạc ông Bổn chớ không chơi.

Đã nói tiếng "Vàm" là tiếng mượn của Miên, nhưng trong Nam chúng tôi đã đẻ ra không biết bao nhiêu thành ngữ rặt Việt:

- Vô vàm: vào trong cửa sông rạch. Còn hiểu một nghĩa nữa là đã bước vào vòng. Vô vàm bà con.

- Ra vàm: trổ ra ngoài sông ngoài rạch, đã ra ngoài biển, không còn ở trong sông rạch đất liền nữa. Thuyền ra vàm phải coi chừng sóng gió.

- Còn ở ngoài vàm: còn ở ngoài vòng, chưa dính ăn dính thua, chưa có việc gì. Danh từ nầy thường nói về việc cưới hỏi. Tỷ dụ:

Đám thằng A đi hỏi con B, đã vô vàm chưa? (đã xong xuôi chưa?)

Chưa. Vẫn ở ngoài vàm.

- Nói không nhắm vàm: nói không vào đề, còn ăn trợt ra ngoài.

- Nói không ta vàm: nói không ra vĩ, nói không thông.

Còn một thành ngữ nữa, theo tôi là ngộ nghĩnh nhứt, nhưng cắt nghĩa huỵch toẹt ra đây e đỏ mặt bà con; đó là "múa vô vàm". Cái nghĩa ngây thơ hơn hết là tả đứa nhỏ bú vú mẹ, nó ngậm mớm đầy miệng cái đầu nhũ hoa. Nhưng còn một nghĩa khác, khó cắt nghĩa và cứ để hiểu ngầm, như vậy cho khỏi bị cây kéo của mụ già kiểm duyệt...

(Hâu Giang Ba Thắc, ăn cơm mới nói chuyện cũ)