Hòa thượng Narada
Phạm Kim Khánh dịch
Phạm Kim Khánh dịch
vui sống mỗi ngày @ blog: Đây là một bài viết rất thâm thúy, dễ hiểu và cũng là cơ sở của triết lý sống GIẢN ĐƠN-AN LẠC của Blog.
Hạnh Phúc và Ðau Khổ (Sukha và Dukkha)
Hạnh phúc (sukha) và đau khổ (dukkha) là cặp thăng trầm cuối cùng. Nó cũng có nhiều năng lực nhất, ảnh hưởng đến đời sống nhân loại.
 |
| Tài sản và sự nghiệp có đủ đem lại hạnh phúc thật sự không? |
Ðiều gì làm được dễ dàng là hạnh phúc (sukha). Cái gì khó chịu đựng là đau khổ (dukkha). Thông thường, thỏa mãn điều mong ước là hạnh phúc. Nhưng, liền khi vừa đạt được điều mong ước ấy ta đã ước mong một loại hạnh phúc khác. Túi tham không đáy. Lòng tham không bao giờ hoàn toàn thỏa mãn, không bao giờ biết là đủ. Ðối với hạng người thường, hưởng thọ những lạc thú của nhục dục ngũ trần là hạnh phúc duy nhất và cao thượng nhất. Chắc chắn là có hạnh phúc tạm bợ cấp thời trong lúc mơ ước, trong khi thọ hưởng, và khi hồi nhớ lại những khoái lạc ấy mà người thiên về đời sống vật chất rất ưa thích. Nhưng quả thật là ngắn ngủi và ảo huyền.
Tư sản vật chất có thể đem lại cho ta hạnh phúc thật sự không? Nếu có, các nhà triệu phú hẳn không bao giờ nghĩ đến chuyện quyên sinh. Trong một quốc gia nọ mà tiến bộ vật chất đã lên đến mức tuyệt đỉnh, có khoảng mười phần trăm dân số mắc phải những chứng bệnh thần kinh.
Tại sao vậy?
Tài sản và sự nghiệp có đủ đem lại hạnh phúc thật sự không?
Cầm quyền thống trị toàn thể thế gian có phải là hạnh phúc thật sự không?
Ðại Ðế Alexander, người đã rầm rộ kéo quân vào Ấn Ðộ một cách hiên ngang, hùng vĩ và vẻ vang, người đã chinh phục tất cả lãnh thổ trên đường đi của mình, người ấy than rằng không tìm đâu ra một quốc gia nào khác để chinh phục.
 |
| Alexandre Đại Đế |
Các vị đế vương, các vì vua đang còn đội mão, các vị ấy có luôn luôn hạnh phúc không? Ðời sống của các nhà lãnh đạo chánh trị và các nhà lãnh đạo quốc gia rất thường bị các phe đối nghịch lăm le hăm dọa. Cái chết của Mahatma Gandhi và của Tổng Thống J.F. Kennedy là một vài trường hợp điển hình.
Chân hạnh phúc nằm bên trong chúng ta và không thể được định nghĩa bằng những danh từ như tài sản, quyền thế, danh vọng, hay chinh phục xâm lăng.
Nếu những tư hữu trần tục kia được thâu đoạt bằng bạo lực, cường quyền, hay bằng một phương tiện bất công nào khác, hoặc theo một chiều hướng sai lầm, hoặc nữa, được nhìn với cặp mắt trìu mến hay tham lam, thì nó sẽ là nguồn đau khổ và sầu muộn cho chính người làm chủ nó. Cái gì là hạnh phúc cho người nầy có thể không phải là hạnh phúc cho người kia. Cái gì là thức ăn chất uống cho một người có thể là thuốc độc cho người khác. Ðức Phật kể ra bốn loại hạnh phúc của người tại gia cư sĩ.
Loại đầu tiên là hạnh phúc được có tư hữu (atthi sukha) như sức khoẻ, tài sản, sống lâu, sắc đẹp, vui vẻ, mạnh mẽ, sự nghiệp, đông đảo con cháu v.v...
Nguồn hạnh phúc thứ nhì là thọ hưởng những tư hữu ấy (bhoga sukha). Thông thường ai cũng muốn thọ hưởng, ai cũng ưa vui thích. Ðức Phật không bao giờ khuyên dạy rằng tất cả mọi người nên từ khước hạnh phúc trần gian và rút vào sống ẩn dật chốn rừng sâu vắng vẻ.
Thọ hưởng tài sản không phải là chỉ dùng nó cho riêng mình, mà cũng là bố thí ra để tạo an lành cho người khác. Cái gì mà ta ăn chỉ tồn tại nhất thời. Cái gì mà ta tích trữ, ta sẽ bỏ lại, và ra đi. Nhưng, cái gì mà ta cho ra sẽ trở lại với ta. Những hành động thiện mà ta làm với những tư hữu trần tục sẽ tồn tại lâu dài, không thể mất.
Không nợ nần (anana sukha) là một nguồn hạnh phúc khác. Nếu tri túc, biết an phận với những gì mình có và nếu ăn ở kiệm cần, ta sẽ không nợ nần với ai. Người mang nợ luôn luôn sống trong tâm trạng thấp thởm lo âu và nơm nớp sợ chủ nợ. Nếu không nợ nần, mặc dầu nghèo, ta vẫn cảm nghe thoải mái dễ chịu và thơ thới trong lòng.
Nếp sống trong sạch (anavajja sukha), hay hạnh phúc của người không đáng bị khiển trách, là nguồn hạnh phúc cao thượng nhất của người cư sĩ. Người có đời sống trong sạch là một nguồn phước báu cho mình và cho kẻ khác. Người trong sạch được tất cả khâm phục. Người ấy cảm nghe hạnh phúc vì nằm trong phạm vi ảnh hưởng của những rung động an lành mà nhiều người khác gởi đến mình. Tuy nhiên, ta phải ghi nhận rằng rất khó, vô cùng khó, mà được tất cả mọi người khâm phục. Người có tâm tánh cao quý chỉ biết giữ mình để sống đời trong sạch và thản nhiên trước dư luận.
Phần đông thỏa thích trong sự thọ hưởng những lạc thú của đời sống. Nhưng cũng có hạng người thỏa thích trong sự từ khước, buông bỏ các lạc thú ấy. Không luyến ái, hay vượt lên trên mọi khoái lạc vật chất, là hạnh phúc đối với người đạo đức. Hạnh phúc Niết Bàn -- tức trạng thái thoát ra khỏi mọi đau khổ -- là hình thức hạnh phúc cao thượng nhất.
Chúng ta vui vẻ đón mừng hạnh phúc. Nhưng đau khổ thì không được niềm nở tiếp nhận.
Ðau đớn (vật chất) và phiền muộn (tinh thần) đến với ta dưới nhiều hình thức.
 |
| Ðau đớn (vật chất) đến với ta dưới nhiều hình thức |
Chúng ta đau khổ khi phải chịu già yếu, đó là lẽ tự nhiên. Phải bình thản chịu đựng những khổ đau của tuổi già.
Càng đau khổ hơn hoàn cảnh già nua, là bệnh hoạn. Và nếu là một chứng bệnh trầm kha làm đau nhức lâu ngày, ta sẽ cảm thấy thà chết còn hơn. Chỉ một cái răng đau hay một lúc nhức đầu, đôi khi cũng làm cho ta vô cùng khó chịu. Khi lâm bệnh, không nên lo sợ mà phải cố gắng chịu đựng. Ðúng vậy, phải tự an ủi rằng ta khỏi phải mang một chứng bệnh trầm trọng hơn.
Lắm khi chúng ta phải xa lìa thân bằng quyến thuộc. Cảnh biệt ly vô cùng đau khổ. Chúng ta phải nhận định rằng mọi kết hợp đều phải chấm dứt trong cảnh biệt ly. Ðây là cơ hội quý báu để ta thực hành tâm Xả.
Một việc thường xảy ra là chúng ta phải kết hợp với người mình không ưa thích, sống chung với người mà ta ghét. Phải cố gắng chịu đựng và nghĩ rằng mình đang gặt hái quả xấu của một cái nghiệp nào mà chính mình đã tạo, hoặc trong quá khứ, hoặc trong hiện tại. Chúng ta phải cố gắng tự tạo cho mình một nếp sống thích hợp với hoàn cảnh mới và, bằng cách nầy hay cách khác, phải cố gắng vượt qua mọi trở ngại.
Chí đến Ðức Phật, đấng toàn thiện đã tận diệt mọi ô nhiễm, mà còn phải chịu đau đớn vì bệnh hay vì tai nạn.
Ðức Phật nhiều lần bị nhức đầu. Chứng bệnh kiết lỵ sau cùng làm cho Ngài đau đớn không xiết kể. Devadatta (Ðề Bà Ðạt Ða) lăn đá từ đỉnh núi cao gây thương tích cho Ngài ở chân phải mổ. Lắm lúc Ngài phải nhịn đói. Ðôi khi Ngài phải dùng thức ăn dành cho ngựa. Một lần nọ, vì các đệ tử không vâng lời, Ngài vào rừng ở ba tháng. Giữa rừng sâu Ngài phải nằm trên một lớp lá ủ, trải trên mặt đất gồ ghề thô cứng và phải đối phó với những cơn lạnh buốt xương. Nhưng Ngài vẫn thản nhiên. Giữa những hoàn cảnh đau khổ, cũng như những lúc an vui hạnh phúc Ðức Phật luôn luôn giữ tâm Xả hoàn toàn.
Trên bước thênh thang trong vòng luân hồi, chết là mối ưu phiền trọng đại nhất mà chúng ta phải đối phó. Ðôi khi cái chết không đến lẻ loi cho một người thân mà đến trùng hợp cho nhiều người thân trong một lúc.
Bà Patàcara mất một lúc bao nhiêu người thân thuộc: cha, mẹ, chồng, anh, và hai con. Bà trở nên loạn trí. Ðức Phật khuyên giải và an ủi bà.
Bà Kisà Gotami mất người con thân yêu duy nhất. Tay bồng con, bà chạy đi tìm thuốc chữa trị và đến cầu cứu với Ðức Phật.
-- Ðược, con có thể tìm ra một vài hột cải không?
-- Bạch Ðức Thế Tôn, con sẽ tìm ra hột cải, chắc như vậy.
-- Nhưng hột cải nầy phải lấy từ trong nhà nào mà chưa từng có ai chết.
Hột cải thì có. Nhưng bà không tìm ra nơi nào mà thần chết chưa hề đến viếng.
Bà tỉnh ngộ và nhận thức bản chất thiên nhiên của kiếp sinh tồn.
 |
| Cái chết không thể tránh, đến với tất cả mọi người |
Một lần nọ bà kia được người ta hỏi tại sao không khóc cái chết thê thảm của người con. Bà trả lời: "Không ai mời mọc, nó đến. Không cho ai hay, nó đi. Ðến thế nào, nó ra đi cùng thế ấy. Tại sao ta khóc? Khóc có ích gì?
Từ cành cây có nhiều trái rơi rụng -- trái non có, trái già có, trái chín có -- cùng thế ấy, ta có thể lìa đời lúc sơ sinh, lúc thiếu niên, lúc tráng niên, hay khi niên cao tuổi lớn. Mặt trời mọc ở phương Ðông chỉ để lặn ở phương Tây. Hoa nở tốt tươi buổi sáng để úa tàn vào lúc chiều.
Cái chết không thể tránh, đến với tất cả mọi người, không trừ ai. Và ta phải bình thản đối phó.
"Cũng như trên đất ta có thể vứt bất luận vật gì, dầu chua, dầu ngọt, dầu sạch, dầu dơ. Ðất vẫn thản nhiên một mực trơ trơ, không giận cũng không thương. Vậy, cùng thế ấy, trong hạnh phúc, trong phiền muộn, lúc thăng lúc trầm, ta phải giữ tâm như đất."
Ðức Phật dạy như vậy.
Trước những thăng trầm của thế gian, tâm của vị A La Hán không bao giờ chao động. Giữa những hoàn cảnh được và thua, danh thơm và tiếng xấu, ca tụng và khiển trách, hạnh phúc và đau khổ, chúng ta hãy giữ tâm bình thản.
mời xem TẠI SAO TÔI THÍCH SỐNG GIẢN ĐƠN
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét