BỬU PHONG CỔ TỰ

BS Nguyện Văn Phúc

 Sách  Đại Nam Nhất Thống Chí  ghi : “Chùa Bửu Phong ở trên núi Bứu Phong , về thôn Bình Định Điện , huyện Phước Chánh.Nhà chùa bông hoa cảnh trí thanh nhã.Sau chùa, có cây mai lâu năm, lá dày, cội già, nhánh tỏa lưa thưa.Đến tháng chạp nở hoa, bẻ nhánh cắm vào bình nước để chơi được trong tuần nhựt, nhưng không đem trồng nơi khác được “.

Theo sách Thiền Sư Việt Nam của Hòa Thượng Thích Thanh Từ : “Thiền Tông truyền vào miền Nam Việt Nam hầu hết các sư đều thuộc về tông Lâm Tế, do các Tổ miền Trung truyền vào. Song gần đây Tông Lâm Tế đã đồng hòa với Tịnh Độ, chỉ trên dòng phái còn thuộc phái thiền , nhưng pháp tu hoàn toàn Tĩnh Độ. Đo đó chúng ta khó bề phân định vị sư là Thiền Sư. Về tông Tào Động chúng tôi chỉ thấy chùa Bứu Phong trên núi Bứu Phong Biên Hòa thờ bài vị các Tổ Khai sơn có để nối dòng Tào Động “ .

Ngôi chùa trước kia là một am tranh do Hòa thượng Bửu Phong dựng năm 1616

Sau năm 1679, một số người dân Trung Quốc theo Trần Thượng Xuyên của nhà Minh chống Thanh đưa vào tị nạn , ngôi chùa được cất lại bằng gạch ngói và thỉnh Đại Sư  Hoàng Long đường thượng hiệu Trí Thành, pháp danh Pháp Thông, đến trù trì và tôn là tổ khai sơn.

Năm 1829 sau đời Nguyễn Hữu Cảnh , một nhóm phật tử đứng ra phất trương và xây lại gôi chùa theo lối kiến trúc  cổ  của người Hoa.Thếm, tam cấp, chân nền ngôi chùa được cẩn bằng những phiến đá dài .Bốn cột trụ cũng được chạn rồng , khắc chữ , do tham trưởng Nguyễn Văn Hiệp và Hương bảo Nguyễn Văn Tâm phiến cúng.Cột trong toàn gỗ núi.đặc biệt diện liền, hướng về phương Đông, được trang trí một cách rất tinh vi, đắp gắn bằng miểng kiều( sứ) nhiều màu. Biển chùa , hình tượng trên mái thượng theo lối Trung Hoa.

Năm 1899, Hòa thượng Pháp Truyền tự Chơn Ý tiếp tục tu sửa giảng đường, nhà Tổ.Ngôi chùa được mở rộng thêm  nhiều gian .Liêu phòng ni phái , tín nữ bên Bắc riêng biệt với dưỡng tăng ở phía Nam, và sửa sang theo nét hiện đại .Hòa thượng Pháp Truyền là bậc chân tu phật học , tài đức song toàn cảm hóa được nhiều thập phương Phật Tử qui sùng đạo mạch Hưng Long.Thiền môn đạt thịnh .Do đó, chùa Bửu Phong được trùng tu rất trang nghiêm, mĩ lệ.Với uy danh và đức độ của Tổ Chơn Ý,truyền đình Huế đã thỉnh Tổ đi thuyết giảng cho Hoàng Tộc và khắp mọi nơi.

Năm 1927 Chánh điện được xây đúc lại

Năm 1946  Pháp đến chiếm chùa và đòi hỏa thiêu, nhờ sư Huệ Quang biết Pháp ngữ , khéo biện bạch, kết xã giao, nên giữ lại được ngôi bửu tự để phụng thờ Đức Phật.

Năm 1963 Yết ma Thiện Giáo cho xây đài Quan Thế âm trước chùa.

Năm 1964 Hòa thượng Tăng Thống Huệ Thành cho xây đài Tam Thế Phật và điện Linh Sơn Thánh Mẫu

Từ năm 1974 đến nay, Ni sư Huệ Hương không ngừng tu sửa, trang trí lại ngôi chùa: xây cất lại nhà cầu ( nơi hành lễ ), làm lại cửa ra vào phía nam chùa, xây Bảo tháp tôn trí xá lợi Phật.Ngoài ra , còn cho tarng trí, sơn thếp lại toàn bộ các bức hoành phi, câu đối, bao lam, hương án, tượng thờ và kiến tạo các nhóm tượng diễn tả cuộc đời đức Phật từ lúc đản sinh cho đến khi nhập Niết bàn.

Chùa Bửu Phong nằm bên bờ tả ngạn sông Đồng Nai, trên đỉnh núi Bình Điện ( Bứu Phong ) trong khu di tích danh thắng Bửu Long, cách ngã tư Cầu Mới ( Tp. Biên Hòa) khoảng 2 km trên lộ 24 đi vườn bưởi Tân Triều (huyện Vĩnh Cửu ). Từ xa, du khách đã nhận thấy giữa vùng đồng bằng nhô lên một ngọn núi lừng lững ( cao hơn so với mặt nước biển 1.000m ).Tảng sáng, sương như dải lụa trắng ngần quấn một vòng quanh lưng chừng núi. Mặt trời ló dạng, phần trên sương tan bớt, cảnh vật mờ mờ hiện ra. Sau tán lá rừng, nhạt nhòa làn sương mỏng là đài Tam Thế Phật màu trắng tinh khiết sừng sững uy nghiêm và một góc mái chùa nhô ra vươn lên bầu trời xanh thẫm khiến mọi người liên tưởng đến đây là một bức tranh thủy mạc.

Qua cổng tam quan bề thế ở sát lộ 24, bước lên từng bậc đá men theo sườn núi, du khách theo một con đường khá đẹp đi dần lên núi. Vừa đặt chân lên đỉnh núi, du khách sẽ được chiêm ngưỡng những công trình nghệ thuật độc đáo ẩn hiện sau những tảng đá,tàn cây cổ thụ đó là : đài Tam Thế Phật và các nhóm tượng minh hạo sự tích đức Phật ( Tượng Phật đản sinh, Thích Ca xuất gia, Thích Ca thành đạo, Thích Ca chuyển pháp luân, Thích Ca nhập Niết bàn ), tượng Thích Ca ngồi kiết già trên tòa sen dưới gốc cây cổ  thụ, hai bên có voi và khỉ dâng quả

Từ tên đỉnh núi, du khách ph1ong tầm mắt ra xung quang sẽ thấy cả một vùng quê bao la : những thảm lúa chín vàng, ruộng rau xanh ngát bên dòng sông Đồng Nai như dải lụa mềm mại, uốn lượn ôm ấp những xóm làng quyện bóng khói lồng. Càng lên cao du khách càng được tận hưởng khung cảnh trời mây thoáng đãng, không khí trong lành,gió đưa thoang thoảng mùi hương , cỏ hoa. Giữa trưa nắng gắt , nhưng mọi người có cảm giác như đang được tắm mình trong tiết thu mát mẻ

Bửu Phong cổ tự tọa lạc trên đỉnh núi Bình Điện , nhìn giống như một yên ngựa  khá bằng phẳng, kiếm trúc theo kiểu chữa tam ( ) giống hầu hết các chùa xưa ở miền nam hay các chùa đời Trần ở miền Bắc .Chùa gồm : chánh điện , giảng đường và nhà hậu Tổ tiếp nối nhau. Ngoài ra, hai bên ( tả, hữu )chùa còn có liêu phòng Ni phái và Tăng đường. Chùa được xây dựng bằng gạch  thẻ, vôi hợp chất, mái lớp ngói vảy cá, nền lót gạch bông . Bộ chung vì kèo làm bằng gỗ núi rất tốt. Mặt tiền chùa nhìn về phía Bắc, trước chùa có tượng Bồ tát Quan Thế Âm, sau chùa là dòng Đại giang, bên trái có đá Thanh Long, bên phải có hang Bạch Hổ..

Mặt tiền chùa được trang trí rất hấp dẫn khách tham quan bởi các bức phù điêu trạm trổ ghép sành công phu, tinh vi mang tính nghệ thuất cao theo phong cách triều Nguyễn  .Các đề tài : cuốn thư , Lân ngậm trái châu, ông Nhựt , bà Nguyệt , rồng chầu mặt trời, nhóm tứ linh, hoa văn đồng tiền, chữ vạn, mây, dây hoa lá cách điệu….biểu thị cho quyền uy và sức mạnh , sự nhàn, thịnh vượng …là ước mơ ngàn đời của người dân Việt Nam . Đặc biệt là lở hai cột chính giữa mặt tiền có cặp đối nói lên ý nghĩa tên chùa :

“ Bửu nhạc dịu dàng như Thứu Lĩnh

Phong sơn đẹp đẽ tựa Kỳ Viên “

Tất cả các mảng trang trí này làm bằng chất liệu ô dước,xi măng, bề mặt ghép mảnh sàng sứ nhiều màu óng ánh, tạo cho mặt tiền ngôi chùa vừa rực rỡ, trang nghiêm lại cổ k1inh chinh phục lòng người.

Chánh điện được chia làm ba gian thoáng rộng, trên hai tầng ( bốn cột) xi măng có đường kính 350 cm đắp nổi rồng ẩn mình trong mây, sơn son thiếp vàng nhìn rất oai nghiêm , tạo vẻ linh thiêng cho cho chốn Thiền Môn. Gian chính giữa thờ Tam Thế Phật . Tả hữu thờ Thập diên Diêm Cương . Các tượng Phật ở đây được tạc rất sinh động . Đặc biệt pho tượng Phật Di Đà tọa giữa chánh điện  được tạc bằng gỗ mít có niên đại Minh Mạng 9 ( 1829 ). Tiếp nối với chánh điện là giảng đường và nơi thờ Tổ. Ở đây, các tấm liễn, hoành phi , bao lam được nghệ nhân dân gian chạm khắc rất công phu , tinh vi thể hiện nhiều đề tài phong phú, được treo trên bốn hàng cột gỗ tròn đường 350 cm và sà ngang tạo khung cảnh nơi đây rực rỡ , huyền bí. Bức Chuẩn Đề 18 tây tọa ở giảng đường cũng là pho tượng cổ đã được các nhà khảo cổ học cho là  một vị thần của Chân Lạp và giới Phật tử xưa đã đặt cho chùa một tên riêng mới : “ Chùa Phật 18 tây “. Nơi thờ Tổ, sự hiện diện của pho tượng Tổ sư Đạt Ma cùng với hơn chục bài vị của các sư trù trì đã tịch sơn son thép vàng bài trí trang trọng trên các bàn hương án, là đề tài hấp dẫn đối với các nhà nghiên cứu và mỹ thuật. Chùa có xã lợi Phật và còn lưu giữ nhiều bình hoa, chén, đĩa, bát nhang cổ đời Thanh và một số tượng Phật nhỏ bằng đồng

Núi Bửu Phong

Ngọn núi nổi danh nhờ hai gọp đá Long Đầu Thạch , Hổ Đầu Thạch và ngôi chùa Bứu Phong Cổ Tự , hợp thành một thắng cảnh thiên nhiên hấp dẫn nhiều du khách trong và ngoài tỉnh.

Trong sách Đại Nam Nhất Thống Chí có chép :”Bứu Phong ở phía Nam huyện Phước Chánh 3 dặm, phía tây dòm xuống sông lớn, làm hậu vệ cho núi Long Ẩn.

Trên có chùa Bửu Long , khói mây man mác. Cây cối um tùm, là thắng cảnh thứ nhứt trong tỉnh hạt. Khi xưa , có sư tăng hiệu Bửu Phong hòa thượng lập chùa trên núi, nên gọi là núi Bửu Phong “

Bửu thạch Long đầu, cổ cảnh linh Quy tại

Phong sơn Hổ cứ, vạn đại chiếu Phụng tồn

Tạm dịch :       Núi đá Rồng chầu, cổ cảnh Rùa linh vẫn hiện

Non cao Cọp tựa, ngàn đời Phụng múa còn đây

Đến đời nhà Nguyễn trung hưng, thôn sở tại mang hiệu danh là Bình định điện. Ngọn núi được thôn dân gọi tắt là núi Bình Điện

Ngày nay đường vào chân núi được mở ra một khao3ng đậu xe. Hàng quán giải khát chỗ gửi xe. Bắt đầu leo dốc có 99 bậc đá , thềm xi măng dẫn đến cổng chùa.

Đài Tam Thế Phật

Đại hòa thượng Tăng Thống Huệ Thành dựng từ năm kỷ dậu ( 1969 ) trên khu đất cao trên bề mặt.

Một vuông nền rộng lót gạch bông hai màu trắng đỏ, do 9 cấp bực nưng bước để lên đài, thường rợp mát bên tàng cây lớn, cội mộc từ trong kẹt, và rễ tủa ôm vòng tảng đá to

Ba tượng Phật lớn ngồi ngự uy nghiêm trên bụt cao:

Đức Thích Ca trên tòa sen ở giữa, hướng về phương Bắc, với gương nét mặt trầm từ bi

Bên Đông, Đức Di Lạc vui tươi , tay mặt cằm xâu chuỗi bồ đề , như sẵn sàng khoan thứ lỗi lầm của nhân loại.

Bên Tây , Đức A DI Đà , trầm ngâm lo nghĩ việc cứu khổ chúng sinh.

Nơi cảnh Phật đài là đỉnh cao thoáng mát . Nhìn về phía Nam đường tỉnh lộ chạy từ hướng Biên Hoà lên , rồi vòng theo con sông Đồng Nai. Xa xa là ngọn núi Châu Thới dáng hình xanh lơ trên nền trời trắng đục.

Phía Đông Nam là những ngôi nhà cao tầng thành phố Biên Hòa .

Hàm Cọp ( Hổ đầu Thạch )

Sau đài Phật , chiễm chệ Hàm Cọp , do hai khối đá lớn chồng lên nhau, ở xa trông giống như đầu con Cọp đang há miệng .

Hàm Rồng ( Long Đầu Thạch )

Sừng sững khối đá khổng lồ , vênh lên như một mái hiên trở ngược nàm chồng lên một khối đá bằng mặt , nhỏ hơn.Hai tảng đá to này ghép thành Hàm Rồng, xưa được người Chân Lạp tôn thờ làm Thần Sơn Thạch. Đứng vào trong miệng Rồng , bạn có cảm giác lo âu vì tảng đá quá cheo leo mà chân đế rất mong manh ở dưới gốc. Xưa có một cội cây đa mọc vươn lên, rễ ôm chầm lấy tảng đá hàm trên , như cố níu không cho nó sụp. Rải rác có những gọp đá cao to hình thù như voi , gọp đá thấp nhỏ như hình rùa, hình cá. Đứng trên gọp đá cao về phía Đông sẽ thấy sân bay Biên Hòa rộng lớn với những đường băng. 

Giếng Gia Long

Nằm trong ngôi cổ tự , trong thời kì vua Gia long lẩn trốn quân Tây Sơn  tại vị trí khuôn viên chùa , Ngài cho đào một giếng nước để nuôi quân. Ngày nay, giếng nước vẫn còn.

Tài Liệu Tham Khảo :

1. Lương Văn Lựu .Biên Hòa Sử Lược Toàn Biên . tập I, II . 1972, 1973

2. Hội Phật Giáo Việt Nam. Ban Trị Sự Tỉnh Hội Phật Giáo Đồng Nai. Những Ngôi Chùa Đồng Nai. Tập I. Nhà xuất bản văn hóa thông tin . 2002.

3. Thích Thanh Từ.Thiền Sư Việt Nam .Tu viện Chơn Không.

4. Quốc sử quán Triều Nguyễn. Đại Nam Nhất Thống Chí.Nhà xuất bản Thuận Hóa

5. Trịnh văn Đức. Gia Định Thành Thống Chí. Dịch giả Tu trai Nguyễn Tạo

6. Nguyễn Lang. Việt Nam Phật Giáo Sử Luận. Nhà xuất bản Lá Bối.

7.Phan Khoang. Việt sử Xứ Đàng Trong . Nhà xuất bản Khai Trí

8. Quốc sử quán Triều Nguyễn. Đại Nam Thực Lục. Nhà xuất bản Giáo Dục