Người lính già đầu bạc kể mãi chuyện Nguyên Phong

by Linh H. Vo on Tuesday, January 15, 2013 at 2:38pm (facebook)

Niên hiệu Nguyên Phong

Trần Thái Tông, nguyên tên thật là Trần Cảnh, là vua thứ nhất của nhà Trần. Ông sinh ngày 17-7-1218, mất ngày 4-5-1277. Ông làm vua 33 năm, nhường ngôi 19 năm, thọ 59 tuổi. Khi lên làm vua năm 1226, Trần Cảnh đổi niên hiệu là Kiến Trung; năm 1232, đổi là Thiên ứng Chính bình; năm 1251, lại đổi là Nguyên Phong.

Ngày 17-1-1258, (niên hiệu Nguyên Phong thứ 7) quân Nguyên tràn tới cánh đồng Bình Lệ (phía nam Bạch Hạc, Việt Trì, Phú Thọ). Trần Thái Tông chỉ huy cuộc chiến đấu chống giặc. Đại Việt sử ký toàn thư tả: "Vua tự làm tướng đốc chiến đi trước, xông pha tên đạn"...

Ngày 29-1-1258, Trần Thái Tông cùng thái tử Hoảng (sau là vua Trần Thánh Tông) đã phá tan quân Nguyên ở Đông Bộ Đầu, giải phóng Thăng Long, kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ nhất. Trần Thái Tông đã đi vào lịch sử như một ông vua anh hùng cứu nước. Chiến công hiển hách của quân dân nhà Trần đánh tan cuộc xâm lược lần thứ nhất của quân Nguyên Mông được nhân dân đời đời ghi nhớ như một điểm son chói lọi trong lịch sử chống ngoại xâm đầy oanh liệt của của dân tộc ta.

Bên cạnh đó, niên hiệu Nguyên Phong cũng đi vào lịch sử như cái mốc lớn ghi chiến công đầu tiên trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông hồi thế kỷ 13 mà sau đó vua Trần Nhân Tông ca ngợi:

Bạch đầu quân sĩ tại,

Vãng vãng thuyết Nguyên Phong.

 (Lính bạc đầu còn đó,

Kể mãi chuyện Nguyên Phong)

Vãng vãng thuyết Nguyên Phong?

Tôi học hai câu thơ này từ thời còn là học sinh trung học phổ thông. Khi đó mỗi lần đọc lên là liên tưởng đến hình ảnh thanh bình của những người lính già đang nhắc lại một thời quá khứ oanh liệt, pha lẫn một niềm tự hào dân tộc bao lần chiến thắng ngọai xâm. Rồi một ngày tôi chợt nảy ra câu hỏi: Vì sao những người lính già ấy cứ kể mãi chuyện Nguyên Phong? Tại sao họ không kể những câu chuyện khác đang xảy ra trong hiện tại của họ?

Bạch đầu quân sĩ tại,

Vãng vãng thuyết Nguyên Phong

Hai câu thơ của vua Trần Nhân Tông là một lời tưởng thưởng cho những người lính anh dũng may mắn còn sống sót sau cuộc chiến tranh giữ nước vĩ đại. Họ đã trở về với miền quê và cuộc sống trước chiến tranh của họ, với những ký ức hào hùng vào bậc nhất thời đại. Họ có quyền tự hào và kể mãi những chiến công và sứ mệnh bậc nhất của họ. Họ sẽ không bao giờ có một cơ hội để thực hiện một chiến công lịch sử như thế lần thứ hai. Họ có quyền kể cho nhau và cho con cháu nghe câu chuyện vĩ đại của họ.

Đó là một tâm lý bình thường khi người ta chỉ thích nói về những chuyện mang lại cho mình cảm giác thích thú và sảng khóai. Vì thế, như một quán tính vô thức, người ta sẽ tìm trong ký ức và hiện tại của mình những chuyện làm cho người ta thích thú và sẽ nói về những chuyện đó. Nếu hiện tại của họ tốt đẹp, “một cách vô thức”, họ sẽ nói về hiện tại của họ. Nếu quá khứ của họ tốt đẹp hơn hiện tại, họ sẽ có khuynh hướng nói về quá khứ.

Tại sao người lính già không nói những chuyện hiện tại mà cứ kể mãi về quá khứ? Có thể trả lời một cách đơn giản là hiện tại của họ không hào hùng bằng thời đã qua của họ. Nói về hiện tại không mang lại cho họ cảm giác sảng khóai như khi nói về quá khứ với giai đọan thăng hoa nhất của họ. Nói cách khác, họ không còn là con người của thời đại. Thời của họ đã qua. Đỉnh cao chói lói của họ đã trở thành quá khứ.

Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta có thể thấy rất nhiều người nói thích nói về quá khứ của họ. Họ nói về quá khứ bằng nhiều cách kể cả viết hồi ký. Đó là một điều hay khi những kinh nghiệm quý báu của họ được truyền lại cho thế hệ trẻ học tập. Tuy nhiên, chắc chắn một điều khi đó họ để lộ cho người khác biết ít nhất là thời hòang kim của họ đã qua. Người ta cũng có thể hay nhắc đến quá khứ khi người ta không bằng lòng với hiện tại, khi không có hy vọng ở tương lai, khi người ta sợ mình bị bỏ quên hay không thóat ra nổi sự lệ thuộc vào dư luận được nổi tiếng.

Chúng ta cũng như nhiều người khác đang làm việc rất cật lực. Nếu chúng ta có công việc tốt, có gia đình êm ấm, có những đứa con kháu khỉnh đáng yêu, có cơ hội học tập và phát triển cho tương lai, chúng ta sẽ không dùng thời gian của mình để kể mãi về quá khứ. Hiện tại làm cho chúng ta đủ bận rộn để phải tập trung tất cả suy nghĩ của mình cho hiện tại. Những câu chuyện hiện tại và những dự định trong tương lai sẽ như một thỏi nam châm thu hút sự quan tâm và sẽ là những đề tài bất tận cho chúng ta. Thỉnh thỏang chúng ta cũng nhắc về quá khứ như một kinh nghiệm đã qua nhưng chúng ta không dành quá nhiều thời gian cho quá khứ.

Bất hứa nhân gian kiến bạc đầu

Có những con người vĩ đại thật sự luôn sống đúng với hiện tại cho đến suốt cuộc đời. Có những người sống và chết như chân lý nhưng không hề nhắc lại quá khứ hay để lại một dòng hồi ký. Dư luận và công chúng phải chạy theo ghi lại những tư tuởng của họ để truyền lại cho hậu thế và xem đó như là một sứ mạng cao cả của mình. Những con người vĩ đại đó không màng đến chuyện người đời sau không biết đến mình. Họ hiểu mình, biết mình, biết công việc mình làm và không bị cuốn theo sự nổi tiếng và dòng dư luận.

Có những người khác vừa khi kết thúc một sứ mạng lịch sử của mình, họ đã rời khỏi vị trí của mình để nhường chỗ cho những người khác. Họ biết họ sẽ không thể làm tốt hơn công việc hiện tại của mình bằng những người đầy năng lực khác trong tương lai, cũng như họ hiểu sẽ không bao giờ, không còn cơ hội để thực hiện được một việc tương tự mà họ đã làm trong quá khứ. Khi rời bỏ vị trí đỉnh cao hiện tại, họ đã bước vào tương lai bằng một hiện tại mới, với những ước mơ ấp ủ mà trước đây họ nhưng chưa có dịp làm, với một sự chói lọi đỉnh cao khác nhưng dưới một hình thức mới. Họ có dịp sống một cuộc sống mà họ lựa chọn và đã từng ước ao trong quá khứ. Và như thế, họ lại có một hiện tại đẹp hơn quá khứ. Chắc chắn, họ sẽ không bao giờ mãi nói về quá khứ.

Sau chiến tranh khi đất nước thái bình, vua Trần Thái Tông nhường ngôi cho thái tử Hoảng, rời “bỏ ngôi báu như trút đôi dép rách...” (Ngô Thì Sĩ). Ông lui về lập am Thái Vi ở vùng rừng núi Vĩ Lâm, cố đô Hoa Lư để an dân lập ấp và tu hành. Ông đã thực hiện một ước mơ mà ông đã không thể thực hiện được ngày trước: “chi bằng lui về ở chốn núi rừng, tìm học Phật pháp để hiểu rõ việc lớn sanh tử...” vì khi xưa : “tuy ý hồi hướng đã nẩy mầm, mà cơ cảm xúc chưa thấu suốt…” và vì phải thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình: “vì thế, Trẫm cùng mọi người trở về Kinh, miễn cưỡng lên ngôi…” (Tựa Thiền Tông Chỉ Nam).

Lịch sử mãi mãi nhắc đến vua Trần Thái Tông với hình ảnh của một ông vua luôn ở đỉnh cao suốt cuộc đời mình. Khi bệnh nặng cuối đời, Trần Thái Tông đã nói với một Đại sư vào thăm: “cái này (bản thân nhà vua) xưa này sanh tử không can hệ…”

Không phải đơn thuần nhờ vào những thành tựu và cống hiến, một con người thật sự vĩ đại còn thể hiện qua quyết định xuất xử hợp để mang lại sự khâm phục trọn vẹn trong lòng mọi người.

Mỹ nhân tự cổ như danh tướng

Bất hứa nhân gian kiến bạc đầu

(Người đẹp từ xưa như tướng giỏi

Chẳng để nhân gian thấy bạc đầu)

26/09/2009