Thứ Năm, 7 tháng 6, 2012

HỎI ĐÁP VỀ MỠ MÁU VÀ BỆNH TIỂU ĐƯỜNG *

BS Nguyễn Thy Khuê

mảng xơ vữa lớn dần sẽ gây tắc mạch máu
 
1/ Mỡ máu là gì?
Mỡ máu là danh từ dân gian hay dủng để chỉ chất Lipid trong máu. Lipid là một trong 3 chất dinh dưỡng chính của cơ thể (2 chất kia là đường và đạm). Lipid gồm nhiều loại acid béo chứa trong dầu mỡ động vật và cholesterol. Các acid béo này không đơn độc mà thường kết hợp với một chất gọi là glycerol để tạo thành mỡ trung tính được chuyên chở trong máu cùng với cholesterol.
Cholesterol chỉ có trong mỡ động vật.

2/ Tại sao cholesterol lại quan trong?
Trong cơ thể, cholesterol là thành phàn cấu tạo màng các tế bào, muối mật, các hormon sinh dục và tuyến thượng thận. Cholesterol được chuyên chở cùng với mỡ trung tính và theo dòng máu lưu thông đi khắp cơ thể. Ở người bình thường sự chuyên chở này thông suốt, nhưng nếu ta ăn quá nhiều chất béo, cơ thể sẽ dư thừa cholesterol và bị bệnh.

3/ Cholesterol trong cơ thể do đâu mà có?
Gan chính là cơ quan tạo phần lớn cholesterol cho cơ thể.
Một phần cholesterol  còn lại được cung cấp từ thức ăn hàng ngày như: lòng đỏ trứng, sữa, cơ quan nội tạng (gan, lòng heo, lòng bò) Khi ta ăn mỡ, mỡ sẽ được ruột hấp thu vào máu đưa đến gan để gan xử lý mỡ này rồi sau đó đưa chúng đi khắp cơ thể.

4/ Có bao nhiêu loại cholesterol? Có phải tất cả các cholesterol đều xấu?
Gan tạo các cholesterol rồi đặt chúng chung với các mỡ trung tính vào trong các phần tử gọi là Lipoprotein, lipoprotein có thể xem như những "kiện chứa hàng".
Có 3 loại kiện hàng  lipoprotein chứa cholesterol và acid béo (acid béo nằm trong mỡ trung tính), đó là: VLDL, LDL và HDL, mỗi thứ có nhiệm vụ khác nhau.
VLDL (Very Low Density Cholesterol) là lipoprotein có tỉ trọng rất thấp, mang mỡ từ gan đi khắp cơ thể, sau khi chúng giao bớt mỡ cho các tế bào, chúng trở thành LDL (Low Density Liproprotein).
LDL là lipoprotein có tỉ trong thấp, chính là cholesterol xấu vì nó dễ bị đọng lại ở thành các mạch máu, tạo các mảng xơ vữa gây tắc mạch máu.
HDL (High Density Lipoprotein) là lippoprotein có tỉ trọng cao được gọi là cholesterol tốt vì nó giúp lấy bớt cholesterol đọng lại trong thành mạch máu để mang trở lại gan.

5/ Điều gì xảy ra khi ta ăn quá nhiều mỡ?
Khi ta ăn quá nhiều mỡ, gan phải tạo thêm nhiều VLDL để chuyên chở mỡ, do đó LDL (mỡ xấu) sẽ được tạo ra nhiều hơn và cholesterol sẽ đọng lại trong thành mạch máu nếu không có đũ HDL để chuyên chở bớt cholesterol ra khỏi thành mạch máu. Cholesterol đọng lại trong các mảng xơ vữa ở thành mạch máu. Lòng mạch máu sẽ bị hẹp lại và có thể bị tắc nghẽn. Nếu tắc mạch máu ở tim, bệnh nhân sẽ bị thiếu máu cơ tim hoặc nặng hơn sẽ bị nhồi máu cơ tim và tử vong.
Bệnh nhân tiểu đường với đường trong máu tăng cao lâu dài sẽ bị tổn thương các mạch máu lớn và nhỏ cuả cơ thể, nếu thêm cholesterol, nguy cơ các tổn thương mạch máy này càng thêm trầm trọng.

6/ Các bác sĩ sẽ cho xét nghiệm nào để biết có rối loạn chuyển hóa mỡ?
Các bác sĩ sẽ cho xét nghiệm:
    # Triglyceride: hay còn gọi là thành phần mỡ trung tính, được dự trữ trong các tế bào mỡ của cơ thể.
    # Cholesterol toàn phần
    # LDL: Cholesterol xấu, nếu tăng cao sẽ có rất nhiều nguy cơ xơ vữa động mạch gây các biến chứng tim mạch.
    # HDL: Cholesterol tốt, nếu tăng cao thì tốt, nếu giảm sẽ dễ bị xơ vữa động mạch.
7/ Mức cholesterol trong máu thế nào là bình thường và khi nào thì có bệnh?
    # Ở người bình thường, không có các nguy cơ của bệnh tim mạch (ví dụ: tăng huyết áp, béo phì ...)
Cholesteroltoàn phần: < 200mg/dl là tốt ,  200-239mg/dl là trung bình, > hoặc = 240mg/dl là xấu
HDL: > hoặc = 40mg/dl là tốt, < 40mg/dl là xấu
LDL: < 130mg/dl là tốt, 130 - 159mg/dl là trung bình, > 160mg/dl là xấu
    # Ở người bị tiểu đường, mức độ lipid trong máu như sau là tốt
Cholesterol toàn phần < 200mg/dl
HDL > 40mg/dl ở nam giới và > 50mg/dl ở nữ giới.
Triglyceride < 150mg/dl
LDL < 100mg/dl

8/ Tại sao bệnh nhân tiểu đường hay bị rối loạn chuyển hóa mỡ?
Ở bệnh nhân tiểu đường, Insulin không có hoặc insulin hoạt động không hiệu quả nên mỡ không được chuyển hóa sẽ tăng cao trong máu.
Ngoài ra, khi đường huyết tăng cao sẽ làm LDL, HDL bị biến đổi. LDL bị oxy hóa sẽ làm mảng xơ vữa tăng thêm. HDL bị biến đổi sẽ không chuyên chở được cholesterol ra khỏi thành mạch máu.

9/ Phải làm gì khi các loại cholesterol ở mức độ xấu?
    # Phải giảm cân khi thừa cân: Khi bạn bị tăng cân, thường sẽ tăng mỡ và cholesterol trong máu. Cách giảm cân nhanh nhất là giảm mỡ trong khẩu phần ăn.
    # Luyện tập: Luyện tập thể dục đều đặn có thể làm tăng mỡ tốt HDL. Cần khám đáy mắt và tim mạch trước khi quyết định luyện tập.
Đi bộ, chạy bộ, bơi lội . . . ít nhất 5 lần mỗi tuần, mỗi lần ít nhất 30 phút.
    # Ngưng các yếu tố khác của bệnh tim mạch như: bỏ thuốc là ngay, kiểm soát tốt huyết áp và đường huyết, tránh tình trạng căng thẳng trong cuộc sống.
    # Ăn khẩu phần giảm mỡ
Tổng số chất béo phải dưới 30% tổng số năng lượng mỗi ngày.
Ăn ít cholesterol: ăn ít trứng, mỡ, thịt mỡ, lòng đỏ trứng, gan, bộ đồ lòng thú vật, dầu dừa, bơ động vật, sữa béo.
Ăn thật nhiều chất xơ: các chất xơ làm cho cholesterol trong thức ăn không hấp thu được vào ruột. Chất xơ có nhiều trong lúa mạch, đậu, trái cây, rau, ăn ngũ cốc nguyên hạt ...
Gỉam bia rượu, không quá một lon bia nhẹ mỗi ngày uống vào bữa ăn.
Khi đi ăn nhà hàng, nên chọn các món ăn hấp, luộc hoặc nướng. Nên tránh các thức ăn chiên xào hao85c rau trộn với dầu mỡ.
    # Nên khám kiểm tra định kỳ.
Nếu lượng mỡ trong máu bình thường, chỉ cần kiểm tra mội năm một lần.
Nếu lượng mỡ trong máu tăng cao, nên kiểm tra 3 - 6 tháng một lần tùy theo ý kiến của bác sĩ.
    # Nếu đã áp dụng các biện pháp ăn kiêng, luyện tập vẫn không thành công, bạn sẽ phải dùng thuốc giảm mỡ máu theo toa của bác sĩ

Chú thích *Tiểu đường: còn gọi là đái tháo đường

Không có nhận xét nào: