BS Nguyễn Thy
Khuê
 |
| mảng xơ vữa lớn dần sẽ gây tắc mạch máu |
1/ Mỡ máu là gì?
Mỡ máu là danh từ
dân gian hay dủng để chỉ chất Lipid trong máu. Lipid là một trong 3 chất dinh
dưỡng chính của cơ thể (2 chất kia là đường và đạm). Lipid gồm nhiều loại acid
béo chứa trong dầu mỡ động vật và cholesterol. Các acid béo này không đơn độc
mà thường kết hợp với một chất gọi là glycerol để tạo thành mỡ trung tính được
chuyên chở trong máu cùng với cholesterol.
Cholesterol chỉ
có trong mỡ động vật.
2/ Tại sao cholesterol lại quan trong?
Trong cơ thể,
cholesterol là thành phàn cấu tạo màng các tế bào, muối mật, các hormon sinh dục
và tuyến thượng thận. Cholesterol được chuyên chở cùng với mỡ trung tính và
theo dòng máu lưu thông đi khắp cơ thể. Ở người bình thường sự chuyên chở này
thông suốt, nhưng nếu ta ăn quá nhiều chất béo, cơ thể sẽ dư thừa cholesterol
và bị bệnh.
3/ Cholesterol trong cơ thể do đâu mà có?
Gan chính là cơ
quan tạo phần lớn cholesterol cho cơ thể.
Một phần
cholesterol còn lại được cung cấp từ thức
ăn hàng ngày như: lòng đỏ trứng, sữa, cơ quan nội tạng (gan, lòng heo, lòng bò)
Khi ta ăn mỡ, mỡ sẽ được ruột hấp thu vào máu đưa đến gan để gan xử lý mỡ này rồi
sau đó đưa chúng đi khắp cơ thể.
4/ Có bao nhiêu loại cholesterol? Có phải tất cả các
cholesterol đều xấu?
Gan tạo các
cholesterol rồi đặt chúng chung với các mỡ trung tính vào trong các phần tử gọi
là Lipoprotein, lipoprotein có thể xem như những "kiện chứa hàng".
Có 3 loại kiện
hàng lipoprotein chứa cholesterol và
acid béo (acid béo nằm trong mỡ trung tính), đó là: VLDL, LDL và HDL, mỗi thứ
có nhiệm vụ khác nhau.
VLDL (Very Low
Density Cholesterol) là lipoprotein có tỉ trọng rất thấp, mang mỡ từ gan đi khắp
cơ thể, sau khi chúng giao bớt mỡ cho các tế bào, chúng trở thành LDL (Low
Density Liproprotein).
LDL là
lipoprotein có tỉ trong thấp, chính là cholesterol xấu vì nó dễ bị đọng lại ở
thành các mạch máu, tạo các mảng xơ vữa gây tắc mạch máu.
HDL (High
Density Lipoprotein) là lippoprotein có tỉ trọng cao được gọi là cholesterol tốt
vì nó giúp lấy bớt cholesterol đọng lại trong thành mạch máu để mang trở lại
gan.
5/ Điều gì xảy ra khi ta ăn quá nhiều mỡ?
Khi ta ăn quá
nhiều mỡ, gan phải tạo thêm nhiều VLDL để chuyên chở mỡ, do đó LDL (mỡ xấu) sẽ
được tạo ra nhiều hơn và cholesterol sẽ đọng lại trong thành mạch máu nếu không
có đũ HDL để chuyên chở bớt cholesterol ra khỏi thành mạch máu. Cholesterol đọng
lại trong các mảng xơ vữa ở thành mạch máu. Lòng mạch máu sẽ bị hẹp lại và có
thể bị tắc nghẽn. Nếu tắc mạch máu ở tim, bệnh nhân sẽ bị thiếu máu cơ tim hoặc
nặng hơn sẽ bị nhồi máu cơ tim và tử vong.
Bệnh nhân tiểu
đường với đường trong máu tăng cao lâu dài sẽ bị tổn thương các mạch máu lớn và
nhỏ cuả cơ thể, nếu thêm cholesterol, nguy cơ các tổn thương mạch máy này càng
thêm trầm trọng.
6/ Các bác sĩ sẽ cho xét nghiệm nào để biết có rối
loạn chuyển hóa mỡ?
Các bác sĩ sẽ
cho xét nghiệm:
# Triglyceride: hay còn gọi là thành phần mỡ
trung tính, được dự trữ trong các tế bào mỡ của cơ thể.
# Cholesterol toàn phần
# LDL: Cholesterol xấu, nếu tăng cao sẽ có
rất nhiều nguy cơ xơ vữa động mạch gây các biến chứng tim mạch.
# HDL: Cholesterol tốt, nếu tăng cao thì tốt,
nếu giảm sẽ dễ bị xơ vữa động mạch.
7/ Mức cholesterol trong máu thế nào là bình thường
và khi nào thì có bệnh?
# Ở người bình thường, không có các nguy cơ
của bệnh tim mạch (ví dụ: tăng huyết áp, béo phì ...)
Cholesteroltoàn
phần: < 200mg/dl là tốt ,
200-239mg/dl là trung bình, > hoặc = 240mg/dl là xấu
HDL: > hoặc =
40mg/dl là tốt, < 40mg/dl là xấu
LDL: <
130mg/dl là tốt, 130 - 159mg/dl là trung bình, > 160mg/dl là xấu
# Ở người bị tiểu đường, mức độ lipid trong
máu như sau là tốt
Cholesterol toàn
phần < 200mg/dl
HDL > 40mg/dl
ở nam giới và > 50mg/dl ở nữ giới.
Triglyceride
< 150mg/dl
LDL <
100mg/dl
8/ Tại sao bệnh nhân tiểu đường hay bị rối loạn chuyển
hóa mỡ?
Ở bệnh nhân tiểu
đường, Insulin không có hoặc insulin hoạt động không hiệu quả nên mỡ không được
chuyển hóa sẽ tăng cao trong máu.
Ngoài ra, khi đường
huyết tăng cao sẽ làm LDL, HDL bị biến đổi. LDL bị oxy hóa sẽ làm mảng xơ vữa
tăng thêm. HDL bị biến đổi sẽ không chuyên chở được cholesterol ra khỏi thành mạch
máu.
9/ Phải làm gì khi các loại cholesterol ở mức độ xấu?
# Phải giảm cân khi thừa cân: Khi bạn bị
tăng cân, thường sẽ tăng mỡ và cholesterol trong máu. Cách giảm cân nhanh nhất
là giảm mỡ trong khẩu phần ăn.
# Luyện tập: Luyện tập thể dục đều đặn có
thể làm tăng mỡ tốt HDL. Cần khám đáy mắt và tim mạch trước khi quyết định luyện
tập.
Đi bộ, chạy bộ,
bơi lội . . . ít nhất 5 lần mỗi tuần, mỗi lần ít nhất 30 phút.
# Ngưng các yếu tố khác của bệnh tim mạch
như: bỏ thuốc là ngay, kiểm soát tốt huyết áp và đường huyết, tránh tình trạng
căng thẳng trong cuộc sống.
# Ăn khẩu phần giảm mỡ
Tổng số chất béo
phải dưới 30% tổng số năng lượng mỗi ngày.
Ăn ít
cholesterol: ăn ít trứng, mỡ, thịt mỡ, lòng đỏ trứng, gan, bộ đồ lòng thú vật,
dầu dừa, bơ động vật, sữa béo.
Ăn thật nhiều chất
xơ: các chất xơ làm cho cholesterol trong thức ăn không hấp thu được vào ruột.
Chất xơ có nhiều trong lúa mạch, đậu, trái cây, rau, ăn ngũ cốc nguyên hạt ...
Gỉam bia rượu,
không quá một lon bia nhẹ mỗi ngày uống vào bữa ăn.
Khi đi ăn nhà
hàng, nên chọn các món ăn hấp, luộc hoặc nướng. Nên tránh các thức ăn chiên xào
hao85c rau trộn với dầu mỡ.
# Nên khám kiểm tra định kỳ.
Nếu lượng mỡ
trong máu bình thường, chỉ cần kiểm tra mội năm một lần.
Nếu lượng mỡ
trong máu tăng cao, nên kiểm tra 3 - 6 tháng một lần tùy theo ý kiến của bác
sĩ.
# Nếu đã áp dụng các biện pháp ăn kiêng,
luyện tập vẫn không thành công, bạn sẽ phải dùng thuốc giảm mỡ máu theo toa của
bác sĩ
Chú thích *Tiểu
đường: còn gọi là đái tháo đường
xem thêm : Phòng ngưà các biến chứng bệnh tiểu đường
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét