ACETAMINOPHEN VÀ BỆNH NHÂN BỆNH GAN: AN TÒAN HAY KHÔNG AN TÒAN ?

Bác sĩ Dragonfly

 Vui sống mỗi ngày @ blog: đây là bài viết vừa nhận được bàn về việc kết tội oan thuốc acetaminophen đối với các bệnh nhân mắc bệnh gan, quan niệm sai lầm này vẫn đang lưu hành trong nhiều nhân viên  y tế, rất cần thay đổi để việc sử dụng thuốc được hợp lý hơn, mang lại ích lợi tốt nhất cho người bệnh. Cảm ơn bác sĩ dragonfly, một giảng viên trẻ tuổi tài cao, một cộng tác viên rất tích cực của blog.

Đa số các BS kể cả BS chuyên khoa tiêu hóa gan mật cũng như các người bán thuốc tại các nhà thuốc tây thường có những quan niệm cực kỳ sai lầm về sử dụng thuốc giảm đau đặc biệt là Acetaminophen (tức là Paracetamol, acemol, panadol…) cho những bệnh nhân có bệnh gan.

Quan niệm sai lầm đó là : Acetaminophen hầu như bị hạn chế thậm chí không được sử dụng trên người có bệnh gan, thay vào đó họ cho bệnh nhân  sử dụng các thuốc giảm đau khác như kháng viêm non sreroid ( alaxan, aspirin, mobic…) là thuốc không được khuyến cáo sử dụng trên bệnh nhân bệnh gan mức độ trung bình đến nặng đặc biệt xơ gan ( bất cứ mức độ nào) vì có thể dẫn đến suy thận, xuất huyết tiêu hóa do vỡ giãn tĩnh mạch thực quản, tràn dịch màng bụng không đáp ứng với thuốc lợi tiểu…

 Thật ra, Acetaminophen là thuốc tương đối an toàn và hiệu quả trong giảm đau và hạ sốt cho người bị bệnh gan thậm chí bệnh gan nặng như xơ gan mất bù nếu chúng ta sử dụng đúng liều lương cho phép.

Đa số Acetaminophen được chuyển hóa tại gan thành dạng không độc và được thải ra nước tiểu, chỉ khoảng 5% do hệ thống men cytochrome P-450 chuyển Acetaminophen thành chất có tên tắt là NAPQI (dạng độc cho gan). NAPQI này sẽ được kết hợp với Glutathione thành dạng không độc sau đó cũng được thải qua thận.  Người bị bệnh gan mức độ trung bình đến nặng lượng Glutathione giảm do đó cần phải giảm liều Acetaminophen. Bệnh nhân nghiện rượu mạn không những Glutathione bị giảm mà còn tăng hệ thống men cytochrome P-450, hậu quả là dễ bị ngộ độc nếu không giảm liều Acetaminophen.

Đối với người khỏe mạnh liều dùng Acetaminophen có thể lên đến 4g/ ngày; liều dưới 6g/ ngày không gây độc; liều > 10g/ ngày có thể gây tổn thương gan và suy gan cấp.

Đối với bệnh gan nhẹ liều dùng Acetaminophen giống như người khỏe mạnh. Đối với người bị bệnh gan trung bình đến nặng kể cả xơ gan mất bù những không uống rượu liều khuyến cáo là không quá 2g/ ngày. Đối bệnh nhân nghiện rượu đang tiếp tục uống rượu nguy cơ tổn thương gan do Acetaminophen cao dù có bệnh gan ở bất cứ mức độ nào. Vì vậy vừa uống rượu vừa dùng Acetaminophen nguy cơ tổn thương gan tăng lên.

Tóm lại nếu người có bệnh gan dùng Acetaminophen < 2g tức từ 1 đến 3 viên ( 0.5g-1,5g) /ngày dù có bệnh gan nặng thậm chí xơ gan mất bù vẫn an toàn và là phương pháp điều trị để giảm đau hay hạ sốt được chọn lựa đầu tiên trước khi tìm đến những loại thuốc giảm đau khác.