BẠN & THÙ

Tim O'Brien (The Things They Carried)*

An unjust peace is better than a just war

THÙ

Một buổi sáng cuối tháng bảy, trong khi chúng tôi đang tuần tra gần bãi đáp Gator, Lee Strunk và Dave Jensen đánh nhau một trận. Nguyên do là một chuyện cũng khá ngu ngốc - một con dao xếp bị mất - nhưng dù chỉ có vậy, cuộc ẩu vẫn thật kịch liệt. Mãi một chập, hai bên vẫn bất phân thắng bại, Nhưng Dave Jensen to con và khỏe hơn nhiều, nên rốt cuộc hắn vòng tay siết cỗ Strunk, dúi đầu nó xuống và đấm liên hồi vào mũi. Hắn đánh dữ dội. Và không chịu dừng. Mũi của Strunk bật ra một tiếng gẫy nghe sắc nhọn như tiếng pháo, nhưng dù vậy, Jensen vẫn cứ dộng vào nó, dộng hoài dộng mãi, những cú đấm lia lịa như trời giáng chẳng trật một cú nào. Phải ba thằng bọn tôi mới lôi được hắn ra. Khi chuyện đã xong, người ta phải cho Stunk lên trực thăng bay về căn cứ, ở đó, người ta chăm sóc cái mũi của hắn và hai ngày sau, hắn quay lại với bọn tôi, mũi đeo nẹp kim loại và băng cả một đống gạc.

Gía như ở hoàn cảnh nào khác, mọi chuyện ắt đã dừng ở đó. Nhưng đây là Việt Nam, ai ai cũng mang súng, nên Dave Jensen bắt đầu lo. Chuyện ấy chủ yếu nằm trong đầu hắn. Chẳng có ai dọa hắn cũng chẳng có ai thề sẽ trả thù, chỉ là một sự im lặng căng thẳng giữa hai thằng khiến cho Jensen phải đặc biệt cảnh giác. Mỗi khi đi tuần tra, hắc cẩn thận canh chừng xem Lee Strunk đang ở đâu. Hắn đào công sự ở mãi đầu bên kia vòng rào ngoài. Hắn che chắn kỹ sau lưng. Hắn tránh những tình huống khiến chỉ có hai thằng ở cạnh nhau. Cuối cùng, sau khi cứ như vậy được một tuần, sự căng thẳng bắt đầu sinh rắc rối. Jensen không sao thư giãn được. "Cứ như là phải đánh một lúc hai cuộc chiến", hắn nói. Chẳng còn chỗ nào thấy an toàn, kẻ thù ở bất cứ đâu. Chẳng có tiền tuyến hay hậu phương. Ban đêm, hắn khó mà ngủ ngon, cứ lo ngay ngáy, lúc nào cũng đề phòng, nghe tiếng động lạ trong bóng tối, mường tượng ra một trái lựu đạn đang lăn vào công sự của hắn hay một mũi dao cọ nhồn nhột vào tai hắn. Sự khác biệt giữa kẻ tốt và kẻ xấu biến mất đối với hắn. Ngay cả những lúc tương đối an toàn, khi chúng tôi có thể thoải mái xả hơi, Jensen cứ ngồi tựa lưng vào một bức tường đá, súng gác ngang đầu gối, quan sát Lee Strunk bằng cặp mắt lơ láo, bồn chồn. Đén cái nước hắn mất hết tự chủ. Một cái gì đó ắt cũng phải gẫy. Một chiều nọ, hắn bắt đầu nã súng lên trời, hét to tên Strunk, vưà bắn vừa hét, cứ như thế, không ngừng cho đến khi vãi hết sạch cả băng đạn. Chẳng ai đủ cả gan đến gần hắn. Jensen bắt đầu nạp lại đạn, nhưng rồi đột nhiên hắn ngồi phịch xuống lấy hai tay ôm đầukhông nhúc nhích. Mãi đến hai ba tiếng đồng hồ, hắn cứ ngồi đó.

Nhưng đó cũng chưa phải là phần kỳ quái nhất.

Bởi vì đến khuya hôm ấy, hắn mượn một khẩu súng lục, cầm chỗ nòng súng, và dùng khẩu súng như cái búa để tự đập bể mũi hắn.

Sau đó, hắn băng ngang qua vòng rào đến chỗ công sự của Lee Strunk. Hắn cho thằng kia thấy hắn đã làm gì đoạn hỏi có phải như thế thì chuyện giữa hai thằng đã sòng phẳng hay không.

Strunk gật đầu nói, chắc rồi, giờ thì sòng phẳng.

Nhưng sáng ra, Strunk cứ cười mãi không thôi. "Cái thằng điên", hắn nói, " Chính là tao ăn cắp con dao khỉ gió của nó chứ ai".

BẠN

Dave Jensen và Lee Strunk không trở thành bạn ngay nhưng rồi chúng cũng học được cách tin tưởng lẫn nhau. Suốt một tháng sau đó, hai thằng thường cặp kè với nhau những khi đi phục kích. Hai thằng yểm trợ cho nhau khi đi tuần, dùng chung công sự và thay phiên nhau gác đêm. Cuối tháng tám, hai thằng giao ước với nhau rằng nếu một trong hai đứa bị thương đến mức tàn phế - phải ngồi xe lăn - thì thăng kia sẽ tự tìm cách nào đó kết liễu dùm luôn cho xong đời. Theo như tôi thấy thì hai đứa khá nghiêm túc. Tụi nó ghi hẳn ra giấy, ký tên rồi nhờ vài thằng làm chứng.

Thế rồi vào tháng Mười, Lee Strunk giẫm phải một trái đạn cối. Trái đạn tiện phăng chân hắn lên tới đầu gối. Hắn cố tiến thêm được nửa bước trông thật tức cười, giống như nhảy lò cò, rồi xiêu về một bên và sụm xuống. "Ôi mẹ nó . . ." hắn nói. Hắn cứ nói đi nói lại, "Mẹ nó, ôi mẹ nó" một hồi, làm như hắn vừa vấp ngón chân vào một cái gì. Rồi hắn phát hoảng. Hắn cố đứng dậy chạy, nhưng chẳng còn gì đễ mà chạy nữa. Hắn ngã uỵch xuống. Mẩu chân phải còn lại của hắn vẫn đang giật giật. Có những mẩu xương, và máu phụt ra từng đợt như nước phụt ra từ vòi nước. Hắn có vẻ hoang mang. Hắn với tay làm như muốn xoa bóp cái chân đã mất, rồi hắn ngất đi. Thế rồi Rat Kiley liền thắt ga rô cầm máu , tiêm moóc phin và truyền huyết tương cho hắn.

Chẳng ai còn làm được gì hơn là chờ trực thăng tới. Sau khi chúng tôi thông báo địa điểm hạ cánh xong, Dave Jensen đến gần, quỳ xuống cạnh Strunk. Mẩu chân cụt giờ đã thôi giật. Đã có một lúc chúng tôi không rõ liệu Strunk còn sống hay không, nhưng rồi hắn mở mắt nhìn lên Dave Jensen, "Ôi lạy chúa", hắn nói, rồi rên rỉ, đoạn nhìn đi chỗ khác mà nói, "Lạy chúa, đừng giết tao mày ơi,"

"Thư giản đi", Jensen nói.

Lee Strunk có vẻ bị choáng và rối trí. Hắn nằm im một giây rồi ra dấu về phía cái chân. "Thật ra không quá tệ đâu. Không ghê gớm đâu mà. Nè, thiệt tình người ta có thể khâu lại mà, thiệt mà ..."

"Đúng, tao cá là người ta sẽ làm được",

"Mày cũng nghĩ thế hả?"

"Chắc mà".

Strunk cau mày nhìn lên trời. Hắn lả đi rồi tỉnh lại và nói, "Đừng giết tao."

"Tao không giết đâu"' Jensen nói.

"Tao nói thật đó".

"Chắc chắn mà."

"Nhưng mày phải hứa kìa, thề đi, thề là mày sẽ không giết tao đi."

Jensen gật đầu nói:"Tao thề." rồi lát sau chúng tôi mang Strunk lên trực thăng tải thương, Jensen đưa tay chạm vào cái chân lành."Đi nào," hắn nói.

Sau đó chúng tôi nghe nói Strunk cũng chết đâu đó ở phía bên kia Chu Lai. Chuyện đó dường như giúp Dave Jensen cất đi được một gánh nặng không lồ.

Ghi chú (*) tác giả Tim O'Brien (sinh 01/10/1946) là nhà văn Mỹ nổi tiếng hiện sống tại Texas. Ông từng được trao giải Sách quốc gia của Hoa Kỳ cho tác phẩm Going after Cacciato. Tập truyện ngắn "The things they carried" là một câu chuyện chân thực về những người lính và cho đến nay vẫn được xem là một trong những tác phẩm văn chương hay nhất về cuộc chiến của Mỹ tại Việt Nam