TỪ NƯỚC ĐẾN NHÀ

Lưu Dung

Cuối năm ngoái, đoàn làm phim của một đài truyền hình giáo dục Mỹ đến Đài Loan làm phóng sự về đủ các lĩnh vực chính trị, kinh ết, văn hóa và môi trường, trong phần giới thiệu về môi trường Đài Loan, tôi thấy một câu khá khó nghe: "Đài Bắc là một trong những nơi khó sống nhất thế giới".

Câu đó cứ ám ảnh tôi mãi, đến một hôm tranh luận cùng con trai 17 tuổi, nào ngờ cậu thanh niên nhún vai:

"Thành phố khó sống thì liên can gì, vấn đề là ở đó có gia đình dễ chịu hay không?"

Câu trả lời của con trai dường như chưa chạy qua não, với tôi, nó còn đáng để bị mắng.

Chẳng lẽ tình hình đất nước không phản ảnh ngay trong từng gia đình sao?

Chúng ta có dự trữ ngoại tệ tới 80 tỷ đô la Mỹ, tạo ra một xã hội xa hoa mà không cách gì cải thiện được môi trường sống. Nhiều người chỉ biết theo đuổi lợi ích cá nhân mà không quan tâm đến lợi ích cộng đồng, chỉ lo sao cho nội thất xe hơi thoải mái mà không để ý đến ô nhiễm chung quanh, chỉ lo đóng cửa hưởng thụ căn phòng yên tĩnh mà tùy tiện gây huyên náo bên ngoài.

Vấn đề là, khi chúng ta đóng cửa, liệu trong nhà có thoát được ảnh hưởng xã hội bên ngoài không?

Trong nhà chúng ta có thể có những đồ đạc xa xỉ của phương Tây, song không gian lại ẩm thấp cũ kĩ; cho dù có sửa sang tốn kém trăm vạn thì kết quả vẫn cứ lộn xộn, không theo một kiểu cách nào. Cũng giống thành phố của chúng ta, nhìn kiến trúc từng tòa, từng tòa nhà một thì không sao, song nhìn chung lại thì thiếu phong cách và cảm giác hài hòa chỉnh thể.

Phòng khách chúng ta có thể có tủ tường đóng bằng gỗ lim, song bên trong lại chất đầy báo cũ cùng những chai rượu đã uống hết. Cũng giống như chúng ta vung tiền xây bảo tàng, nhà văn hóa, xong hiện vật trưng bày, các buổi biểu diễn lại nghèo nàn đến thảm thương.

Chúng ta tự hào là một dân tộc biết "kính lão đắc thọ" song nhiều người già suốt ngày phải nằm trong phòng, chỉ đến bữa cơm mới được "mời" ra ăn; hiếm khi thấy thanh niên đưa các cụ già đi dạo hay đi du lịch. Cũng giống như nhiều bậc nghệ nhân cấp quốc gia  của chúng ta, chỉ dịp trước tết mới được nhân viên chính phủ tới thăm hỏi, bình thường ít được ai ngó tới.

Con cái chúng ta, một mặt mong được bố mẹ quan tâm  vô thời hạn theo kiểu "Trung Quốc"; một mặt đòi hỏi được tự do, bỏ mặc theo kiểu "phương Tây". Cũng giống như nhân viên vừa yêu cầu công ty có phúc lợi và giữ vị trí ổn định theo kiểu Nhật, vừa đói tự do và muốn "nhảy việc" theo kiểu Mỹ.

Bậc cha mẹ chúng ta, một mặt cho con cái quá nhiều tiền tiêu vặt, một mặt áp dụng kỷ luật của thế kỷ 18, sáng còn lên mặt dạy dỗ, tối đã bê tha trong quán rượu, cũng giống như ...

Tóm lại, gia đình là hình ảnh thu nhỏ của đất nước, đất nước là tập hợp của mọi gia đình. Khi chúng ta hô hào đất nước thay đổi, liệu có nên bắt đầu từ chính gia đình mình?